• • • • • مشاغل خاص و کلیدی با امکان توسعه و پیشرفت؛ در این گونه مشاغل نیاز به ثبات کارگر و عدم جابجایی او و صرف وقت کافی است و در مقابل لازم است کارفرماسرمایه گذاری نماید، اگرچه متحمل هزینه بالا جهت پرداخت دستمزد و تأمین امکانات آموزشی و رفاهی بیشتر شود، ولی لازم است وضعیت نسبتاً خوبی برای کارمند یا کارگر خود فراهم نماید. بنابراین کارفرما باید افرادی را انتخاب نماید که ثبات و وقت کافی دارند و قادرند سود محل کار خود را به شدت بالا برند.

      

     

    • • دسته دوم مشاغل ثانویه است که از لحاظ اهمیت اجتماعی در درجه پایینتری قرار دارند، این مشاغل دارای امکانات محدود و مزد پایین هستند و جابجایی افراد در آن ها خللی به کار ایجاد نمی نماید، در این مشاغل مراجعه زنان به دلیل عدم پایداریشان بیشتر است. زیرا آنان نمی توانند وقت ثابت و طولانی را به کار اختصاص دهند، بدین روی به دنبال حرفه هایی می روند که راحت تر جابجا شوند، گرچه دستمزدشان پایین و امکاناتشان محدود باشد. کارفرمایان نیز به دلیل صرف هزینه پایین در به خدمت گرفتن آن ها، رضایت بیشتری دارند. ضمن آن که در برخی مشاغل حضور جنس مؤنث سطح سود را بالا می برد، مانند نقش زنان در برانگیختن مصرف گرایی اشخاص که اثر بسزایی دارد، لذا صاحبان سرمایه به گزینش آن ها در مشاغل ثانویه می پردازند.

     

     

۳-توجه به تبعیض جنسیتی
عده ای دیگر بر این باورند که زنان به دلیل ضعف جسمانی و فکری در همه مراحل فردی و جمعی تحت تبعیت مردان هستند و مجبورند شغل حقیر خانه داری و مراقبت از فرزندان را بر عهده گیرند! و به دنبال فعالیت های اجتماعی نروند و اگر فعالیتی در جامعه داشته باشند،نوعاً منعکس کننده نقششان در خانه است. مشاغلی مانند نظافت، معلمی و پرستاری ..^[۹۸۳]این نظریه زنان را فاقد استقلال و استعداد لازم در فعالیت هایی اجتماعی سود آفرین دانسته وتربیت و پرورش فرزندان را در بردارنده جایگاه ارزشی والای اجتماعی نمی داند.
بنابراین در جهان غرب ارزش فعالیت با ملاک های مادی سنجیده می شود و معیار گزینش اشخاص میزان سود و زیان تولیدات وی است. کارفرمایان در مشاغل حساس و مهم برای حفظ ثبات منافع کار و افزایش سود سازمان و جلوگیری از زیان های احتمالی به گزینش مردان یا زنانی با وقت آزاد روی می آورند. در مقابل برخی از زنان نیز در جوامع پیشرفته به علت تقویت گرایش منفعت طلبی حاضرند به رغم از دست دادن کانون خانواده یا ضعف نقش آن ها در خانه به مناصب بالای اجتماعی برسند و خود را از حقارت خانه و خانه داری نجات داده به منافع برترمادی دست یابند! اما متأسفانه در بدو ورود به جامعه با تبعیض جنسی مواجه می شوند و برای نجات از این تبعیض خود را گرفتار در دام نظرات مختلف دفاع از حقوق زن می بینند و هر روز یک ندا و یک خواسته را مطرح می سازند. در حالی که در آئین اسلام، اهمیت کار و فعالیت با معیارهای مادی و میزان سود دهی سنجیده نمی شود، بلکه به اهداف معنوی بیش از مقاصد مادی توجه می گردد. اسلام کار و فعالیتی را با اهمیت می داند که افراد را به هدف والای قرب الهی و انسانیت نزدیک سازد و مسبب سرکوبی فطرت و غرایز شخص نشود. از طرف دیگرهمت والای زنان و مردان را در ساختن پیکره ی جامعه اسلامی مؤثر می داند و از این نکته غافل نمی ماند که خانواده سالم زیربنای ایجاد جامعه ای سالم و رو به کمال است. از این رو فرد در انتخاب شغل خود باید حدود خانواده را رعایت نماید. زنان نیز به عنوان نیمی از جامعه اسلامی، نقش هایی بر عهده دارند که عملکرد صحیح آن ها و همبستگی شان با سایر اعضاء موجب نیل به اهداف جامعه و دستیابی به سعادت و آسایش تمام افراد آن می شود. این مسئولیت ها بر اساس نقش اصلی آن ها در کانون خانواده اولویت بندی می گردد. بدین خاطر گاه فعالیت اجتماعی آن ها به عنوان شغل اولیه^[۹۸۴] است و گاه همین وظیفه برای آن ها به صورت شغل ثانویه^[۹۸۵]جلوه گر می شود. گرچه لازم است به این موضوع دقت گردد که در هیچ یک از موارد نباید از توجه آن ها به اهمیت نقش شان در خانواده یا جامعه کاسته شود.
از دیدگاه اسلام اصلی ترین و مهم ترین نقش زن پس از ازدواج قبول تعهدات همسری و مادری است، تعهدی که مرد نیز به عنوان همسر و پدر آن را بر عهده دارد. زن در نقش مادری تعلیم و پرورش انسان ها را که متعالی ترین اهداف انسانی است، متقبل می شود. مسئولیتی که با هیچ معیار مادی قابل ارزیابی و سنجش نیست. این نقش مهم و کلیدی نباید کم اهمیت قلمداد شود و با مشاغل سودزا و مادی مورد قیاس قرار گیرد، به طوری که زنان جهت کسب مناصب بالای اجتماعی یا منافع برتر مادی هسته اصلی خانواده را نابود سازند! بنابراین اسلام مخالف حضور زنان در جامعه نیست، بلکه ملاک ها و میزان هایی برای ورود به جامعه جهت رفاه حال اعضای آن وضع نموده است. بدین روی اشتغال اصلی بانوان کسب علوم مورد نیاز جهت تربیت فرزند بر مبنای دستورات الهی می باشد و پس از ورود فرزندان به صحنه جامعه(مدرسه) مادران که تربیت فرزندان را در نهایت دقت انجام داده اند، می توانند در ساعات غیبت او در خانه، به حضور در جامعه بپردازند و در به حرکت درآوردن چرخه زندگی مؤثر باشند. البته حمایت دولت ها در این میان بسیار مهم می باشد که زمینه حضور نیمه وقت بانوان را در کارهایی فراهم سازد که روحیه مادری آن ها را خدشه دار نسازد. ولی متأسفانه برخی از بانوان به دلیل ناآگاهی از ارزش و قداست وظایف خانوادگی و رسالت مادری و عدم شناخت مبانی دینی به دنبال اشتغال و کارهای اجتماعی بدون قید و بند هستند و هدفشان از تحصیلات به دست آوردن شغل و کاری برای کسب درآمد است و حاضرند که تن به هر کار و فعالیت اقتصادی و اجتماعی در خارج از منزل بدهند اگرچه درآمد ناچیزی داشته باشد و اشتغال را یک ارزش و کمال می دانند و کارها و وظایف همسری و مادری را نوعی تحجر و عقب ماندگی برای خود محسوب می کنند. در حالی که امروزه اندیشمندان و متفکران غربی به این نتیجه رسیده‏اند که فقط کار خارج از خانه مصداق اشتغال نیست، بلکه کار در منزل هم فعالیت اقتصادی و مصداق اشتغال است؛ اما کاری پنهان است که دستمزد ندارد. تا همین اواخر در بخش عظیمی از ادبیات جامعه شناختی، کار بدون دستمزد، به ویژه کار زنان در محیط خانه، هرگز مورد ملاحظه قرار نگرفته بود.در صورتی که چنین کاری برای اقتصاد به اندازه اشتغال مزدی ضرورت دارد.
بنابراین اسلام اصلی ترین و مهم ترین نقش زن پس از ازدواج را قبول تعهدات همسری و مادری می داند، تعهدی که مرد نیز به عنوان همسر و پدر آن را بر عهده دارد.^[۹۸۶] زن در نقش مادری تعلیم و پرورش انسان ها را که متعالی ترین اهداف انسانی است، متقبل می شود. مسئولیتی که با هیچ معیار مادی قابل ارزیابی و سنجش نیست. این نقش مهم و کلیدی نباید کم اهمیت قلمداد شود و با مشاغل سودزا و مادی مورد قیاس قرار گیرد، به طوری که زنان جهت کسب مناصب بالای اجتماعی یا منافع برتر مادی هسته اصلی خانواده را نابود سازند!
بنابراین اسلام مخالف حضور زنان در جامعه نیست،وجود نمونه های تاریخی فراوان از فعالیت های اقتصادی و اجتماعی زنان در قالب مشاغل مختلف نشانه تأیید کتاب و سنت برحضور پاک و دور از اختلاط بانوان در صحنه های اجتماعی و در قالب اشتغال یا تأمین نیازهای مشروع فردی و اجتماعی است. البته در این مورد فرقی بین زن و مرد نیست، بلکه آن چه مهم است، لزوم رعایت قوانین برای هر دو آن ها می باشد. در تأیید مطالب ارائه شده به ذکر نمونه های اجمالی از اشتغال زنان در عهد رسول خدا صلی الله علیه و آله پرداخته می شود، تا بتوان با رجوع محققانه و اندیشه ورزانه به متون اسلامی و تاریخ اسلام به ترسیم چهره ای از حضور زنان در مسائل اجتماعی دست یافت. اینک به برخی از این فعالیت ها در صدر اسلام اشاره می شود که عبارتند از:
مشارکت اجتماعی و اقتصادی زنان در صدر اسلام
اسلام احیاء کننده حقوق تمام انسان ها به خصوص زنان می باشد. دین اسلام در زمانی به وضع قوانین به نفع زنان پرداخت که زن از حداقل حقوق انسانی محروم بود و به عنوان شی‏ء با او رفتار می شد و حتی در سال ۵۸۶ میلادی کنفرانسی در فرانسه برای بررسی این موضوع منعقد شد که آیا زن بشر است یا نه و در نهایت به این نتیجه رسیدند که زن بشری است که فقط برای خدمت به مردان خلق شده است. پس از ظهور اسلام ، تغییرات وسیعی در همه ارکان جامعه پدید آمد که یکی از این تغییرات ارزش دادن به زنان و احترام به هویت انسانی و جنسی او بود . در اسلام از نظر حقوق انسانی میان زن و مرد مساوات برقرار است و هیچ گونه امتیازی برای مردان نسبت به زنان به واسطه جنسیت(نه وظایف) آن ها در نظر گرفته نشده است. دین مبین اسلام ضمن پذیرفتن حضور اقتصادی زنان در جامعه و تاکید بر حق مالکیت آنان، از مردان خواسته تا تأمین مالی آنها را برعهده بگیرند تا بانوان بتوانند با خیالی آسوده به مسئولیت های خود در منزل بپردازند. براین اساس، زن نیازی به کار خارج از خانه ندارد و اشتغال برای او یک عمل انتخابی و اختیاری است. از نظر اسلام وی مجبور نیست برای خود یا خانواده‏اش کار کند و نفقه دادن از ناحیه مرد به زن واجب شرعی است. از نظر اسلام، زنان می توانند آزادانه زندگی نمایند یا هر شغل مشروعی را که بخواهند، انتخاب کنند و آن ها حق دارند، در صورت تمایل علاوه بر نقش های خانوادگی، همسری و مادری به نقش های اجتماعی و فعالیت های اقتصادی نیز بپردازند. اما این نقش ها نباید به نقش های اصلی زنان که همسری و مادری است، آسیب وارد کند . آیت الله خامنه ای رهبر معظم انقلاب اسلامی در این باره می فرمایند :” اسلام با کار کردن زن موافق است، بلکه کار را تا آن جا که مزاحم با شغل اساسی و مهم ترین شغل او، یعنی تربیت فرزند و حفظ خانواده نباشد، شاید لازم هم می داند. یک کشور نمی تواند از نیروی کار زنان در عرصه های مختلف بی نیاز باشد. اما این کار نباید با کرامت و ارزش معنوی و انسانی زن منافات داشته باشد . . .” از طرفی خانه داری از وظایف الزامی زن نیست، بلکه وی به صورت داوطلبانه و از روی احساس مشارکت در زندگی زناشویی به فعالیت در منزل می پردازد.
در دیدگاه اسلام زن و مرد در میدان های کار و تلاش و مسائل اقتصادی حق مشارکت داشته و از لحاظ تصرفات مالی وحقوقی از موقعیتی مساوی برخوردارند. اسلام محرومیتی برای افراد در زندگی اجتماعی براساس جنسیتشان قائل نیست. آن ها می توانند در ساختن جامعه، شرکت فعال نمایند، اما به شرط آن که اعمال خود را مطابق با قوانین و مقرارت خاصی قرار دهند و موجبات سلب آزادی و آسایش دیگران نشوند. بانوان به عنوان سازندگان جامعه از این مشارکت محروم نیستند. آن ها در خانه و خارج از آن می توانند کمک های مؤثری به جامعه داشته باشند.
آیات قرآن کریم نشان دهنده حضور اجتماعی زنان در کانون زندگی انبیاء علیهم السلام است. با توجه به این که انبیاء مجریان دستورات الهی در بین خانواده و جامعه خود می باشند، لذا حضور زنان آن ها، در جامعه بیانگر آن است که بانوان همواره به طور مستقل«وَ لَمَّا وَرَدَ مَاءَ مَدْیَنَ وَجَدَ عَلَیْهِ أُمَّهً مِّنَ النَّاسِ یَسْقُونَ وَ وَجَدَ مِن دُونِهِمُ امْرَأَتَینْ‏ِ تَذُودَانِ قَالَ مَا خَطْبُکُمَا . . » و با حفظ حریم« . . قَالَتَا لَا نَسْقِى حَتىَ‏ یُصْدِرَ الرِّعَاءُ . .»^[۹۸۷] می توانند در صحنه اجتماع حضور یابند و برای امرار معاش خود و خانواده شان تلاش نمایند، ولی تن به ذلت ندهند و در زمانی که سرپرست خانواده نتواند تأمین زندگی نماید، «. . وَ أَبُونَا شَیْخٌ کَبِیر»^[۹۸۸] زنان می توانند به کارهای سخت نیز تن درهند. «قالَتْ إِحْداهُما یا أَبَتِ اسْتَأْجِرْهُ. . »^[۹۸۹] البته حضور آن ها در جامعه باید همراه با تعفف و تحجب^[۹۹۰] و با محوریت حیاء و نجابت« فَجاءَتْهُ إِحْداهُما تَمْشِی عَلَى اسْتِحْیاءٍ …»^[۹۹۱] است و لازم است قانون حامی آنان باشد تا برخی از مردان حقوق آن ها را نادیده نگیرند.
علاوه بر آیات قرآن کریم و حضور دختران شعیب علیه السلام در صحنه کار و فعالیت، وجود نمونه های تاریخی فراوان از فعالیت های اقتصادی و اجتماعی زنان در قالب مشاغل مختلف در صدر اسلام و تقریر پیامبر صلی الله علیه و آله نسبت به آن، بیانگر جواز اشتغال بانوان می باشد؛ از جمله این مشاغل می توان به موارد زیر اشاره نمود:
۱-۱-تجارت
«خدیجه » همسر رسول خدا صلی الله علیه و آله زنی دوراندیش، عاقبت نگر، ثروتمند و صاحب اموال بسیار، بانویی تاجر و باشرافت و ثروتمند بود که از دو شوهر قبل خود ثروتی هنگفت به ارث برده بود. ایشان مردانی را برای انجام کارهای تجاری خویش گماشته بود که عمالش در تمام جزیره العرب به این امر مشغول بودند. زمینه آشنایی این بانو با محمد امین صلی الله علیه و آله از همین طریق بود. ایشان وقتی سخنانی در باره امانت، صداقت و اخلاق محمد مصطفی صلی الله علیه و اله شنیدند، فردی را به سوی آن بزرگوار فرستاد تا از جانب ایشان به امر تجارت بپردازد. چنانچه راویان آورده اند:« ان السیده خدیجه کانت ترسل فی تجارتها الی الشام جماعه باجر معین و قبیل زواجها بالنبی ارسلت الیه لیذهب فی تجارتها. . .»^[۹۹۲] یکی دیگر از بانوانی که به تجارت مشغول بود «‌قیله»می باشد که به ام بنی انمار مکنی معروف است. همو در انجام قوانین صحیح این فعالیت سؤالاتی را از پیامبر اکرم می پرسد و ایشان به او پاسخ می دهند. از جمله این که وی می گوید: پیغمبرصلی الله علیه و آله وارد مروه شد و می خواست عمره ای انجام دهد، وقتی که من از ورودش به آن جا خبردار شدم، به حضورش رفتم و مطلب خود را با حضرتش در میان گذاشته و گفتم: ای فرستاده خدا! من زنی هستم که به کار خرید و فروش مشغولم(تجارت می کنم) وقتی کالایی را می خرم، خیلی کمتر از آن چه قیمت واقعی آن است و باید بدهم، می پردازم. پس از آن پیوسته با چانه زدن اضافه می کنم تا به قیمت واقعی آن برسم و آن گاه که بخواهم کالایی را بفروشم بیش از آن چه قیمت دارد، به مشتری می گویم، سپس کم می کنم تا به اندازه ای که باید بفروشم، می فروشم . آیا این کار عیبی دارد ؟
پیامبرصلی الله علیه و آله فرمود: این کار را نکن، هر وقت خواستی چیزی بخری، همان قیمت واقعی آن را در مرحله اول بده، فروشنده اگر راضی شد، می دهد و اگر هم راضی نشد، نمی فروشد و هرگاه خواستی چیزی را بفروشی قیمت واقعی آن را در همان مرحله اول به مشتری بگو، خواست می خرد و نخواست می رود.^[۹۹۳] بنابر روایت مذکورمشخص می شود که پیامبر اکرم وی را از تجارت نهی نفرمود. بلکه نحوه تجارت و مقررات آن را به او تعلیم می دهد.
۱-۲-عطر فروشی
یکی از مشاغل زنان در صدر اسلام عطر فروشی بود. حولاء یکی از زنان عطر فروش می باشد. از انس بن مالک است که زنی عطاره در مدینه بود که حولاء نامیده می شد.^[۹۹۴]وی برای خاندان رسالت، عطر می آورد.^[۹۹۵] زینب عطاره نیز شغلش فروش لوازم آرایش به زنان بود. ^[۹۹۶]همین شغل (عطر فروشی)را ملیکه ام سائب دختر اقرع ثقیفه ^[۹۹۷]و اسماء دختر مُخَرِّبه تیمیمی مکنی به ام جلاس^[۹۹۸]نیز داشتند.
۱-۳-شبانی
سلامه الضَبِیه زنی است که اسلام آورد. او به وسیله مزدی که از راه چرانیدن گوسفندان کسب می کرد، به امرار معاش می پرداخت. همو می گوید: من به چرانیدن گوسفندان مشغول بودم که پیامبرصلی الله علیه و آله از آن جا عبور کرد، به من فرمود:سلامه! به چه چیز ایمان داری؟ و به چه چیز شهادت می دهی؟ من گفتم: به یگانگی خدا شهادت می دهم و شهادت می دهم که محمدصلی الله علیه و آله رسول و فرستاده خداست. آن گاه پیامبرصلی الله علیه و آله تبسمی کرد و رفت. ^[۹۹۹]ام هانی نیز از جمله زنانی است که چوپانی می کرده است.^[۱۰۰۰]
حدیث مذکور تقریر پیامبرصلی الله علیه و آله را بر شغل شبانی سلامه نشان می دهد و اگر حرفه و فعالیت زنان کوچکترین منافاتی با احکام و مقررات دین اسلام داشت، هرگز پیامبرصلی الله علیه و آله از کنار آن بی توجه نمی گذشت.
۱-۴-صنعتگری
«ریطه دختر عبدالله بن معاویه الثقفی» همسر عبدالله بن مسعود است. وی زنی صنعتگر بود که با فروش ساخته های دست خود زندگی روزمره را اداره می کرد. روزی نزد پیامبر صلی الله علیه و آله رفت و عرض کرد:« من زنی صنعتگر هستم، پاره ای از صنعت و ساخته های خودم را می فروشم و زندگی روزمره خود و شوی و فرزندانم را اداره می کنم، برای این که آن ها هیچ کدام چیزی ندارند و همه تهیدستند، دیگر نمی توانم در راه خدا صدقه ای بدهم، هم اکنون پاداش انفاق من چیست؟ پیامبرصلی الله علیه و آله فرمود: آن چه بر آن ها انفاق کنی، اجر و پاداش آن نزد خدا برای تو باقی خواهد ماند. از انفاق بر آن ها خودداری مکن .^[۱۰۰۱]
بر اساس این روایت در صدر اسلام نیز زنانی که عهده دار مخارج خانواده خود باشند، بوده اند و این مطلب هیچ منافاتی با زن بودن آن ها ندارد. ضمن آن که اداره زندگی توسط زنی که همسرش قادر بر گذران مخارج امور نباشد، مورد تأیید پیامبر بوده و اجر اخروی برای آن باقی است.
۱-۵-طبابت و پرستاری
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در هنگام جنگ برخی از بانوان را مأمور به مداوای مجروحان جنگی می نمود و هنگام حرکت به سوی میدان جنگ عده ای از این زنان که در معالجه بیماران تخصص داشتند با پیامبر همراه می شدند. حضرت برای آنان در کنار میدان جنگ خیمه ای سراپا می کرد تا به هنگام مجروح شدن سربازان با انتقال به خیمه، بانوان به مداوای آن ها بپردازند. انس در این باره گوید: پیامبر در جنگ ها ام سلیم و زنان انصار را برای مداوای مجروحان با خود همراه می کرد.^[۱۰۰۲] حفصه دختر سیرین زنی از انصار نیز نقل می کند که شوهر خواهرش، دوازده مرتبه در جنگ های پیامبر شرکت کرد و خواهرش در شش جنگ شرکت می جست، او می گفت: ما از مجروحین مراقبت می کردیم. ^[۱۰۰۳]
ربیع دختر معوذ می گوید:. . .در جنگ های پیامبر شرکت می جستیم و شهدا و مجروحان را مداوا کرده و به مدینه بازمی گردانیدیم. ^[۱۰۰۴]
«رفیده»از زنان انصار است. وی در جنگ خندق شرکت جست، خیمه ای زد و آن جا را مطب خود قرار داده بود و هر کس زخمی می شد او را بدانجا می بردند تا « رفیده » او را معالجه کند. زنی به نام زینب پزشک قبیله بنی اود بود و مریضان را مداوا می کرد.^[۱۰۰۵]
۱-۶-صنایع دستی
زینب دختر جحش به صنایع دستی مشغول بود و از آن چه به دست می آورد، در راه خدا صدقه می داد.^[۱۰۰۶]
۱-۷-ریسندگی
کلینی و شیخ طوسی از احمد بن محمد از عثمان بن عیسی از ابو زهره از ام الحسن روایت کنند که گفت :«مرّ بی امیرالمؤمنین (ع) فقال: ایّ شیء تصنعین یا امّ الحسن ؟ قلت : اغزل . فقال : امّا انّه احلّ الکسب ، او من احلّ الکسب »: امیر المؤمنین بر من گذشت و فرمود: ام الحسن چه درست می کنی؟ گفتم : پشم می ریسم. حضرت فرمود : این عمل حلالترین کسب هاست یا از حلال ترین کسب هاست .^[۱۰۰۷]
بنابراین روایت فعالیت و مشارکت اقتصادی زنان در دوران پس از پیامبر صلی الله علیه و آله ادامه داشته و مورد ایراد رهبران دین اسلام قرار نگرفته است و گاه مانند مورد بالا تأیید نیز شده است .
علاوه بر این ها مشاغل دیگری هم مانند فروش محصولات لبنی مانند شیر و روغن نیز رایج بوده است.^[۱۰۰۸] بنابر آنچه گذشت زن و مرد، دو رکن جامعه و مکمل دیگر می باشند که در پیدایش یک جامعه سالم، صمیمی، آرام، پویا و سازنده نقش مهم و مؤثری دارند. هریک با حفظ حدود و موازین شرعی و بر پایه ابزار و توانمندی های لازم می توانند در عرصه های اجتماعی شرکت نمایند. مطلب عمده در فرهنگ اشتغال زنان از منظر اسلام، حفظ جایگاه و منزلت زن است و این امر باید در اشتغال زنان لحاظ گردد. در تفکر اسلامی، حفظ و گسترش نهاد خانواده بر پایه ویژگی‏های فطری و طبیعی زن و مرد، اولویت و اهمیت خاصی دارد و در کنار آن بر امکان اشتغال و استقلال مالی زنان تأکید شده است. اسلام اشتغال را برای زن هدف یا وسیله کسب عزت یا جستجوی هویت گمشده نمی داند، بلکه اشتغال را به عنوان یکی از راه‏های افزایش قابلیت و شکوفایی استعداد زنان و در جهت تعالی و کمال آنان و نیز همکاری و همیاری آنان در پیشبرد و تعالی جامعه می داند.
البته واضح است که بانوان همانند مردان پس از ازدواج تعهداتی را متقبل می شوند؛ مردان موظف می شود تا با توجه به شئونات همسر خود به تأمین هزینه های زندگی و . . مقید شوند. بانوان نیز لازم است اصلی ترین نقش خود در ایجاد آرامش و سکون ایفا نمایند و پس از فرزنددار شدن، از نقش مؤثر و والای مادری غافل نباشند و در راه نیل به نقش های اجتماعی، تعهدات خانوادگی را رها نسازند، بلکه در صورت امکان با جمع دو نقش مادری و اجتماعی به جامعه خدمت رسانی نمایند و با انتخاب مشاغلی مطابق با ابزارها و نیازهای جنس مؤنث و لحاظ نمودن وظیفه مادری آرامش خانواده و جامعه را تضمین کنند. دولت نیز با تقلیل ساعت کار زمینه همکاری بهتر آن ها را بدون ضربه زدن به کانون خانواده فراهم سازد تا نقشی فعال و حیات بخش در خانه و جامعه از خود به جا بگذارند.
در مجموع باید گفت: اسلام مخالف حضور زنان در جامعه نیست، بلکه اصلی ترین و مهم ترین نقش زن پس از ازدواج را که قبول تعهدات همسری و مادری است، با ارزش می داند و از او می خواهد در درجه نخست تعلیم و پرورش انسان ها را بر عهده گیرد و این شغل خطیر را با مشاغل سودزا و مادی مورد قیاس قرار ندهد و در مقابل نسبت به جامعه خود بی تفاوت نباشد و با لحاظ نمودن هویت جنسی خویش در عملکرد اقتصادی جامعه مؤثر واقع شوند، بدون آن که تأمین نفقه خانواده بر عهده او باشد.
۲-مشارکت سیاسی و نظامی زنان
فعالیت زنان در فرایند رشد و توسعه جامعه بسیار مشهود می باشد. مشارکت آن ها در انواع فعالیت های سیاسی بیانگر توامندی آن ها در این زمینه می باشد. بنابر شواهد تاریخی نیز زنان صدر اسلام در مسائل سیاسی اظهارنظر نموده و حضوری فعال داشته اند. قوانین الهی، آن ها را به واسطه جنسیتشان از فعالیت های سیاسی محروم ننموده است. البته گفتنی است مؤلف در تاریخ اسلام مصادیقی بر ولایت و مدیریت زنان بر جامعه اسلامی و تصریح پیامبر صلی الله علیه و آله یا تقریر ایشان مشاهده ننمود. اما از جمله زمینه های حضور و ظهور زنان در عرصه سیاست را می توان در موارد زیر خلاصه نمود: