هر گاه بازده آتی پیشبینی شود و در احتمال رخداد هر یک از پیشبینی ها ضرب شود و هریک از آنها با یکدیگر جمع شوند، حاصل آن نرخ بازده مورد انتظار خواهد بود. نرخ بازده مورد انتظار، سرمایه گذار را از متوسط پاداشی که پیشبینی میشود طی یک دوره خاص به دست آورد، مطلع مینماید. (راعی و تلنگی، ۱۳۸۳)
۳- ۷- ۲- ۲ تعریف عملیاتی ریسک
بازده سهام در دوره های متفاوت، متغیر است و روند ثابت و یکنواختی را به همراه ندارد. بنابراین نوسان و تغییر پذیری، جزء لاینفک بازدهی سهام در طی زمان است. با توجه به تغییر پذیری و نوسان، بازده دوره های آتی نیز قابل اطمینان نیستند. عدم اطمینان نسبت به بازده های آتی سهام، سرمایه گذاری را با ریسک همراه می نماید. سرمایه گذار همواره به دنبال کاهش ریسک و افزایش اطمینان بازدهی است. (راعی، ۱۳۷۷)
امروزه اکثر پژوهشگران ریسک سرمایه گذاری را با انحراف معیار نرخ بازده، مرتبط می دانند؛ یعنی هر قدر بازده سرمایه گذاری بیشتر تغییر کند، سرمایه گذاری مزبور، ریسک بیشتری خواهد داشت.(هاگن[۱۸۴]، ۱۹۹۷)
«ریسک سرمایه گذاری»، احتمال وقوع بازدهی واقعی، به غیر آنچه انتظار می رود است. لذا، هر اندازه تغییر پذیری نتایج، بیشتر باشد، سرمایه گذاری ریسک دار تر خواهد بود.(راعی و تلنگی،۱۳۸۳).
الف) ریسک سیستماتیک
در سرمایه گذاریها ، نیروهایی که کنترل نشدنی و خارجی اند و اثر آن گسترده است، منابع ریسک سیستماتیک نامیده می شوند. به عبارت دیگر ریسک سیستماتیک توسط وقایع اقتصادی، اجتماعی و سیاسی که بازده اوراق را تحت تأثیر قرار میدهند، ایجاد میشود.(هرینگتون، ۱۹۸۷)
برای محاسبه ریسک سیستماتیک از عامل بتا استفاده میشود:
فرمول شماره(۳- ۶)
در رابطه فوق، که نشان دهنده بازده اضافی پرتفوی در طول دوره است و می باشد که نشان دهنده بازده اضافی پرتفوی نسبت به بازار میباشد.
مطابق تعریف سنتی ریسک و استفاده از واریانس به عنوان معیار ریسک، در محاسبه بتای معمولی از تمامی داده های مربوط به بازدهی استفاده میشود ولی در محاسبه بتای نامطلوب که مبتنی بر مفهوم نیمه واریانس است ، فقط از داده های دارای شرط مطابق با تعریف جدید ریسک، استفاده می شو د. در این تحقیق از دو نوع بتای نامطلوب با عنوان بتای نامطلوب هارلو- رائو و بتای نامطلوب استرادا نیز برای محاسبه بتا استفاده می شود.
برای محاسبه بتای نامطلوب هارلو- رائو از رابطه ذیل استفاده می شود:
فرمول شماره(۳- ۷)
همچنین به منظور محاسبه بتای نامطلوب استرادا(۲۰۰۷) از رابطه ذیل استفاده می شود:
فرمول شماره(۳- ۸)
ب) ریسک غیر سیستماتیک
این ریسک که به ریسک خاص نیز معروف است، مختص سرمایه گذاری در سهام خاصی است و با افزایش تنوع سهام موجود در یک پرتفوی، می توان از آن اجتناب کرد . در اصطلاح فنی تر، این ریسک نشان دهنده آن قسمت از بازدهی سهام است که با حرکات بازار ارتباطی ندارد. تئوری مدرن پرتفوی نشان می دهد که از طریق تنوع بخشی می توان ریسک خاص را از بین برد ولی مشکل اساسی این است که با تنوع سازی معادل بازار، هم نمی توان ریسک سیستماتیک را حذف کرد(هاگن، ۱۹۹۷)
ج) ریسک نامطلوب
به طور کلی در مورد ریسک دو دیدگاه مجزا وجود دارد:
در دیدگاه اول هرگونه نوسان(منفی یا مثبت) احتمالی بازده اقتصادی درآینده به عنوان ریسک محسوب میشود و با بهره گرفتن از انحراف معیار حول میانگین به دست می آید. درحالی که در دیدگاه دوم مفهوم ریسک تغییر میکند و به عنوان انحرافات نامطلوب و نامساعد نسبت به میانگین یا نرخ بازدهی هدف تعریف میشود به گونه ای که نوسانات بالاتر از میانگین (یا نرخ بازدهی هدف) مساعد و در عوض نوسانات پایین تر از میانگین (یا نرخ بازدهی هدف) نامطلوب یا نامساعد تلقی میشود. ریسک نامطلوب به عنوان شاخص اندازه گیری ریسک، تنها نوسانات منفی بازدهی اقتصادی درآینده را در محاسبه ریسک به کار میگیرد و به دو شیوه، نیم واریانس[۱۸۵] زیر نرخ میانگین و نیم واریانس زیر نرخ بازده هدف تعریف و محاسبه می گردد. منطبق بر دیدگاه اول شاخص شارپ و منطبق بر دیدگاه دوم شاخص سورتینو، معیارهای مناسب برای ارزیابی عملکرد می باشند.(عبده تبریزی و شریفیان، ۱۳۸۷)
در این تحقیق برای محاسبه ریسک نامطلوب از فرمول زیر استفاده میشود:
فرمول شماره(۳- ۹)
که در مدل فوق h نرخ بازدهی هدف و R نرخ بازدهی صندوق است. N نیز درجه ریسک گریزی سرمایه گذاران است که طبق مطالعات قبلی درجه آن N=2 در نظر گرفته میشود.
۳- ۸ پرسش های پژوهش
تحقیق حاضر، به دنبال پاسخگویی به سوالات زیر میباشد:
-
- آیا رتبه بندی صندوق های سرمایه گذاری بر اساس شاخص های هفت گانه ارزیابی عملکرد، یکسان است؟
-
- آیا میان رتبه بندی صندوق های سرمایه گذاری بر اساس شاخص شارپ و سورتینو همبستگی معنا داری وجود دارد؟
-
- آیا میان رتبه بندی صندوق های سرمایه گذاری بر مبنای صرفاً نرخ بازده و رتبه بندی صندوق های سرمایه گذاری بر مبنای معیارهای جنسن و سورتینو، رابطه معنا داری وجود دارد؟
-
- آیا بین رتبه بندی صندوق های سرمایه گذاری بر اساس بتای سنتی و رتبه بندی صندوق های سرمایه گذاری بر اساس بتای نامطلوب هارلو- رائو و استرادا ، رابطه معنا داری وجود دارد؟
-
- آیا بین رتبه بندی صندوق های سرمایه گذاری بر اساس ریسک نامطلوب(نیم انحراف معیار) و رتبه بندی آنها بر اساس ریسک کل(انحراف معیار) رابطه معناداری وجود دارد؟
-
- آیا بین سن صندوق های سرمایه گذاری و رتبه بندی آنها بر اساس شاخص های سورتینو و جنسن، رابطه معناداری وجود دارد؟
۳- ۹ فرضیات تحقیق
«فرضیه در واقع، بیان حدسی و فرضی در مورد روابط احتمالی بین دو یا چند متغیر است. پس در درجه اول، فرضیه بیانی است مبنی بر احتمال نه یقین، در درجه دوم، فرضیه ها معمولاً به شکل جملات تفسیری یا اخباری بیان میشوند و طبعاً به طور اعم یا اخص متغیری را به متغیر دیگر مرتبط می سازند. فرضیه را میتوان در حکم پاسخ محقق به سوال مربوط به مسأله علمی تلقی کرد»(ساده، ۱۳۷۵)
به بیان دیگر «یک فرضیه، یک حدس مبتنی بر دانش یا تجربه در مورد حل یک مسأله است و آن را میتوان به عنوان یک رابطه فرضی بین دو متغیر دانست که به صورت گذاره های قابل آزمون ارائه می شود»(سکاران[۱۸۶]، ۱۹۹۲)
بر این اساس، فرضیات تحقیق را در یک تقسیم بندی کلی میتوان به دو گروه تقسیم کرد. گروه اول از فرضیات این تحقیق، به بررسی عملکرد صندوق های سرمایه گذاری و تفاوت در رتبه بندی آنها و بررسی عوامل مؤثر بر عملکرد صندوق های سرمایه گذاری میپردازند. این فرضیات عبارتند از:
-
- به نظر می رسد رتبه بندی صندوق های سرمایه گذاری بر اساس شاخص های هفت گانه یکسان نباشد.
-
- به نظر میرسد میان رتبه بندی صندوق های سرمایه گذاری بر مبنای نرخ بازده سالانه و رتبه بندی آنها بر اساس مدل جنسن و سورتینو رابطه معنا داری وجود نداشته باشد.
- به نظر می رسد عامل سن صندوق، تأثیری در رتبه بندی صندوق های سرمایه گذاری بر اساس شاخص جنسن و سورتینو نداشته باشد.
