نتایج تحقیق میشل^[۱۱] بر روی پرستاران هشت کشور اروپا یی نشان داد که تعدد نقش یکی از دلایل عمده تضاد بین وظایف خانودگی و شغلی فرد است وی معتقد است تعارض نقش در خانواده و محیط کار می تواند سلامت پرستاران را تهدید کند. اختلالات سلامت عمومی در نمونه های مورد مطالعه وی از شیوع بالا ۶/۴۳ درصد برخوردار بوده است. به عقیده میشل تضاد نقش، ابهام نقش، تقبل بیش از حد وظایف، تداخل کار با زندگی شخصی و خانوادگی از جمله عوامل بسیار مهم در وقوع اختلال سلامتی در پرستاران می باشد(۳۰).
مطالعات متعدد، تـعارض کار با خانواده را در دو شاخه تقسیم می کنند؛ تداخل خانواده - کار و تداخل کار - خانواده (۳۰،۲۹،۲۸،۲۷). تـعارض کار- خانواده زمانی رخ می دهد که وظایف شغلی از وقت، تعهد و انرژی فرد می کاهد و در نتیجه توانایی فرد برای ایفای نقـش های خانـوادگی کاهش می یابد و در مقــابل،

تعارض خانواده- کار زمانی اتفاق می افتد که وظایف و مسئولیت های خانوادگی، مانع از انجام درست و به
موقع تکالیف شغلی می گردد و در هر دو مورد تداخل نقش زمانی رخ می دهد که درخواست های متفاوت
نقش های شغلی و خانوادگی انجام درست و به موقع آن ها را دشوار می سازد(۳۰،۲۸). از طرفی تعارض متقابل کار- خانواده به سه دسته تقسیم می شوند: تعارض بر پایه زمان^[۱۲]، وقتی ایجاد می شود که در مقدار زمان صرف شده در یک حوزه مثل کار، به دلیل روبرو شدن با نیاز های حوزه دیگر مثل خانواده اختلال به وجود می آید. تعارض بر پایه فشار^[۱۳]، زمانی رخ می نماید که عملکرد یک نقش به دلیل استرس زا بودن نقش مقابل کاهش یابد. مثل خستگی حین کار به دنبال بی خوابی و یا مراقبت از کودک و مسئولیت های منزل و تعارض بر پایه رفتار^[۱۴]، مشکلات رفتاری است که در نتیجه جابجایی بین نقش ها ایجاد می شود(۳۱،۳۰،۲۸).
سایمون^[۱۵] نشان داد که ۵۰ درصد از پرستاران، تداخل کاری مزمن (یک روز در هفته یا بیشتر) و ۴۱ درصد تداخل کاری گذرا ( یک تا سه بار در ماه ) را با خانواده گزارش کرده اند. به عقیده سایمون عوامل فردی و اجتماعی متعددی مانند: سن، جنس، تحصیلات، تاهل، اقتصاد، شرایط شغلی همسر، تعداد فرزندان و… می تواند بر تعادل کار با زندگی و زندگی با کار تاثیر بگذارد(۳۲).
مطالعه ایلدریم و آیکان^[۱۶] بر روی ۲۴۳ پرستار نشان داد که فشار کاری بالا و برنامه کاری نامنظم عوامل پیش بینی کننده قوی تعارض کار با خانواده و خانواده با کار در پرستاران است و با سطح پایین رضایت از خانواده و شغل ارتباط دارد(۳۳) .از آن جا که کار و خانواده دو جنبه مهم از زندگی ما را تشکیل می دهند، سلامت همه جانبه افراد تحت تاثیر هماهنگی و تناسب این دو حیطه می باشد. وجود ناهمخوانی و تعارض بین این دو حیطه، اغلب پیامدهای ناگواری را نصیب خانواده، سازمان و جامعه می نماید (۳۳). بنابراین مدیران سازمان ها بایستی با سیاست ها وراهکارهایی، به کارکنان خود در اداره کردن مسئولیت های زندگی کاری و خانوادگی کمک کرده و در عین حال کارکنان خود را حفظ نمایند و از ترک حرفه آن ها پیشگیری نمایند(۳۴).
تعارض کار– خانواده در پرستاران به عنوان موضوعی عمده که هم کارکنان و هم کارفرمایا نشان را متاثر می سازد شناخته شده است، که به نوبه خود می تواند سبب افت چشمگیر در عملکرد افراد و سازمان ها شود. لزوم تحقیق در این زمینه به ضروری بودن توجه به سلامت پرستاران بر می گردد (۳۲،۳۳) و از طرفی غفلت از توجه به این مسئله موجب می شود اثرات مخرب تعارض کار- خانواده همچنان بر قوت خود باقی مانده و به صورت نهان به کاهش مولفه های عملکردی فردی و سازمانی منجر شود(۳۵).
مقدمه رسیدن به تعادل بین کار و خانواده آن است که مدیران و سایر افراد جامعه به این نگرش برسند که می توان اولویت های فرد، سازمان و جامعه را همسو و هماهنگ کرد. این همسویی و هماهنگی نتایجی به همراه دارد که ضمن ایجاد رضایت و خوشنودی فردی، افراد جامعه را آماده می کند تا در فعالیت های اجتماعی مشارکت جویند و وظایف شغلی خود را به خوبی انجام دهند. مدیران سازمان ها می توانند با مدیریت کردن تعادل بین کار و زندگی خانوادگی، کارکنانی شاد و خوشنود داشته باشند که با علاقه مندی، وفاداری و تعهد به سازمان، عملکردی موثر در شغل خود ارائه می دهند(۳۶).
مطالعات انجام شده در کشورهای دیگر اثرات تعارض کار– خانواده را در مشاغل مختلف بررسی کرده است اما تحقیقات انجام شده بر روی تعارض کار- خانواده در پرستاران، بسیار اندک می باشد. با توجه به اهمیت سلامت پرستاران به عنوان عضوء اصلی سیستم سلامت کشور که وظیفه سلامت خود، خانواده و جامعه را بر عهده دارند، و از آن جا که سلامت پرستاران به شکل مستقیم با کیفیت عملکرد آن ها در مراقبت از بیمار و ایفای نقش های خانوادگی ارتباط دارد، توجه به مبحث تعارض متقابل کار- خانواده و ابعاد آن در پرستاران به عنوان یک منبع مهم ایجاد کننده تنش و استرس که الزاماً می تواند بر کیفیت مراقبت از بیمار و وظایف شغلی و خانوادگی وی تاثیر بگذارد، لزوم انجام این تحقیق را بیش از پیش مشخص ساخته و نیازمند توجه مسئولین به نتایج آن می باشد.
اهداف پژوهش:
هدف کلی پژوهش:
تعیین ارتباط سلامت عمومی با تعارض متقابل کار- خانواده در پرستاران شاغل مراکز آموزشی درمانی شهر رشت سال ۱۳۹۰
اهداف ویژه پژوهش:
۱- تعیین میانگین نمره تعارض کار- خانواده در پرستاران شاغل مراکز آموزشی- درمانی شهر رشت
۱-۱- تعیین میانگین نمره تعارض کار- خانواده از نظر زمان، در پرستاران شاغل مراکز- آموزشی درمانی شهر رشت
۲-۱- تعیین میانگین نمره تعارض کار- خانواده از نظر فشار، در پرستاران شاغل مراکز آموزشی درمانی شهر رشت
۳-۱- تعیین میانگین نمره تعارض کار- خانواده از نظر رفتار، در پرستاران شاغل مراکز آموزشی درمانی شهر رشت
تعیین میانگین نمره تعارض خانواده - کار در پرستاران شاغل مراکز آموزشی درمانی شهر رشت
۱-۲- تعیین میانگین نمره تعارض خانواده-کار از نظر زمان، در پرستاران شاغل مراکز آموزشی درمانی شهر رشت
۲-۲- تعیین میانگین نمره تعارض خانواده- کار از نظرفشار، در پرستاران شاغل مراکز آموزشی درمانی شهر رشت
۳-۲- تعیین میانگین نمره تعارض خانواده- کار از نظر رفتار، در پرستاران شاغل مراکز آموزشی درمانی شهر رشت
۳- تعیین ابعاد سلامت عمومی(مشکلات جسمی، اضطراب و بی خوابی، اختلال در کارکردهای اجتماعی و افسردگی) درپرستاران شاغل مراکز آموزشی درمانی شهر رشت
۴-تعیین ارتباط ابعاد سلامت عمومی(مشکلات جسمی، اضطراب و بی خوابی، اختلال درکارکردهای اجتماعی وافسردگی) با میانگین نمره تعارض کار- خانواده در پرستاران شاغل مراکز آموزشی درمانی شهر رشت
۵- تعیین ارتباط ابعاد سلامت عمومی (مشکلات جسمی، اضطراب و بی خوابی، اختلال درکارکردهای اجتماعی و افسردگی) با میانگین نمره تعارض خانواده - کار در پرستاران شاغل مراکز آموزشی درمانی شهر رشت
۶- تعیین ارتباط میانگین نمره تعارض کار- خانواده وابعاد سلامت عمومی(مشکلات جسمی، اضطراب و بی خوابی، اختلال در کارکردهای اجتماعی و افسردگی) با تعدیل اثرات متغیر های زمینه ای و مداخله گر.
۷- تعیین ارتباط میانگین نمره تعارض خانواده-کار و ابعاد سلامت عمومی(مشکلات جسمی، اضطراب و بی خوابی، اختلال در کارکردهای اجتماعی وافسردگی) با تعدیل اثرات متغیرهای زمینه ای و مداخله گر.
سوالات پژوهش:
۱- میانگین نمره تعارض کار- خانواده در پرستاران شاغل در مراکز آموزشی درمانی شهر رشت چگونه است؟
۱-۱- میانگین نمره تعارض کار- خانواده از نظر زمان، در پرستاران شاغل مراکز آموزشی درمانی شهر رشت چگونه است؟
۲-۱- میانگین نمره تعارض کار- خانواده از نظر فشار، در پرستاران شاغل در مراکز آموزشی درمانی شهر رشت چگونه است؟
۳-۱- میانگین نمره تعارض کار- خانواده از نظر رفتار، در پرستاران شاغل مراکز آموزشی درمانی شهر رشت چگونه است؟
۲-میانگین نمره تعارض خانواده- کار در پرستاران شاغل در مراکز آموزشی درمانی شهر رشت چگونه است؟
۱-۲-میانگین نمره تعارض خانواده- کار از نظر زمان، در پرستاران شاغل مراکز آموزشی درمانی شهر رشت چگونه است؟
۲-۲- میانگین نمره تعارض خانواده- کار از نظر فشار، در پرستاران شاغل در مراکز آموزشی درمانی شهر رشت چگونه است ؟
۳-۲- میانگین نمره تعارض خانواده- کار از نظر رفتار، در پرستاران شاغل مراکز آموزشی درمانی شهر رشت چگونه است؟
۳- ابعاد سلامت عمومی(مشکلات جسمی، اضطراب و بی خوابی، اختلال در کارکردهای اجتماعی وافسردگی) درپرستاران شاغل مراکز آموزشی درمانی شهر رشت چگونه است؟
۴-ارتباط ابعادسلامت عمومی(مشکلات جسمی ، اضطراب و بی خوابی، اختلال در کارکردهای اجتماعی وافسردگی) و میانگین نمره تعارض کار- خانواده در پرستاران شاغل مراکز آموزشی درمانی شهر رشت چگونه است؟
۵- ارتباط ابعاد سلامت عمومی (مشکلات جسمی، اضطراب و بی خوابی، اختلال در کارکردهای اجتماعی وافسردگی) و میانگین نمره تعارض خانواده- کار در پرستاران شاغل مراکز آموزشی درمانی شهر رشت چگونه است؟
۶- ارتباط میانگین نمره تعارض کار- خانواده وابعاد سلامت عمومی(مشکلات جسمی، اضطراب و بی خوابی، اختلال در کارکردهای اجتماعی وافسردگی) با تعدیل اثرات متغیرهای زمینه ای و مداخله گر چگونه است؟
۷-ارتباط میانگین نمره تعارض خانواده-کار وابعاد سلامت عمومی(مشکلات جسمی، اضطراب و بی خوابی، اختلال در کارکردهای اجتماعی وافسردگی) با تعدیل اثرات متغیرهای زمینه ای و مداخله گر چگونه است؟
تعاریف واژه ها:
تعاریف نظری:
تعارض کار- خانواده:
عبارت است از دخالت مسائل شغلی فرد شاغل، در مسئولیت های خانوادگی که می تواند منجر به کاهش رضایت از شغل یا زندگی گردد. تعارض کار- خانواده نوعی اصطکاک بین نقش هاست که در آن فشارهای ناشی از حیطه کار- خانواده از برخی جهات، متقابل و ناسازگار است به این معنا که مشارکت در نقش های دیگر را دشوار می سازد (۲۲).
تعارض کار- خانواده از نظر زمان :
عبارت از مقدار زمان صرف شده در یک حوزه ( کار) است که به دلیل روبرو شدن با نیازهای حوزه دیگر(خانواده)، دچار اختلال می شود(۲۶). منابع تعارض از نظر زمان در نقش شغلی شامل: میزان اضافه کاری، نوبت کاری، کنترل شخص بر برنامه کاری و تمایل شدید فرد شاغل نسبت به انجام کار در ساعات طولانی است. این عوامل از طریق گسترش تعهد زمانی فرد به ایفای نقش کاری خود بر تعارض کار- خانواده تاثیر می گذارند. منابع این نوع تعارض در نقش خانوادگی که احتمال بروز تعارض کار- خانواده را می افزاید شامل: ازدواج، نقش والدینی، مسئولیت تربیت فرزند، وجود فرزندان جوان و میزان ساعات کار هفتگی همسراست(۲۲).
تعارض کار- خانواده از نظر فشار :
عبارت است از این که عملکرد یک نقش (نقش های کاری) به دلیل استرس زا بودن نقش مقابل (نقش های خانوادگی)، کاهش می یابد(۲۶). به بیان دیگر زمانی تعارض مبتنی بر فشار به وجود می آید که فشار حاصله در یک نقش بر عملکرد شخص در نقش دیگر اثر گذارد(۲۴).
تعارض کار- خانواده از نظر رفتار:
عبارت است از مشکلات رفتاری که در نتیجه جابجایی نقش ها ایجاد می شود. بدین ترتیب ممکن است در نقش شغلی، رفتارهایی از فرد درخواست شود که با انتظارات رفتاری در حوزه نقش های خانوادگی، تعارض داشته باشد. زمانی که علی رغم تعدیل و تغییر رفتار خود، نتواند از انتظارات رفتاری آن تبعیت کند، دچار تعارض مبتنی بر رفتار خواهد شد(۲۴).
تعارض خانواده- کار:
عبارت است از تداخل مسائل خانوادگی در مسئولیت های شغلی فرد شاغل، که می تواند منجر به کاهش رضایت از شغل و زندگی خانوادگی گردد. تـعارض خانواده- کار شکلی از تـعارض درون نقش است که در