۰۲/۰±
a27/32
۰۰/۰±
ab86/16
۵۰/۱±
بدون سایه
a19/1
۰۵/۰±
a39/32
۰۰/۰±
ab35/17
۹۶/۰±
حروف مشابه در هر ستون نشان دهنده عدم اختلاف معنیدار در سطح احتمال ۵ در صد میباشند (آزمون دانکن)
± خطای استاندارد
۴-۱-۷- سطح برگ
نتایج تجزیه واریانس اثر سایهاندازی در مراحل مختلف رشد بر سطح برگ (جدول ۴-۱۳) نشان داد که اثر سایهاندازی در مراحل مختلف رشد، اثر شدت سایهاندازی و اثر متقابل آنها معنیدار میباشد.
مقایسات میانگینها نیز بیانگر این بود که سطح برگ، زمانیکه سایهاندازی در دوره رشد رویشی اعمال شد بیشترین مقدار (۸۶۳۷ سانتیمتر مربع) را داشت اما در کل دوره رشد کمترین مقدار (۷۶۱۲ سانتیمتر مربع) را نشان داد. در تیمار بدون سایهاندازی سطح برگ دارای بیشترین مقدار (۱۰۸۷۰ سانتیمتر مربع) بود و با افزایش شدت سایهاندازی مقدار آن به صورت منظمی کاهش یافت طوریکه در شدت سایهاندازی ۱۰۰ درصد کمترین مقدار (۵۴۴۳ سانتیمتر مربع) را داشت (جدول ۴-۱۴). مقایسه میانگین اثر متقابل سایهاندازی در مراحل مختلف رشد و شدت سایهاندازی نشان داد که سطح برگ در تیمار بدون سایه و دوره رشد رویشی دارای بیشترین مقدار (۱۱۵۰۰ سانتیمتر مربع) بود و زمانیکه ۱۰۰ درصد سایهاندازی در کل دوره رشد اعمال شد کمترین مقدار (۴۶۹۰ سانتیمتر مربع در بوته) را نشان داد (جدول ۴-۱۵).
اگر یک گیاه بخواهد از انرژی خورشیدی استفاده کار آمد کند، باید بتواند حداکثر تشعشع نور خورشید را توسط بافتهای سبز جذب نماید. با افزایش سطح برگ میزان دریافت تشعشع هم بیشتر میشود. بنابرین کارایی جذب انرژی تابشی در یک مزرعه بستگی به میزان سطح برگ و زاویه آن در جامعه گیاهی دارد (مجدنصیری و احمدی، ۱۳۸۴). با افزایش شدت نور سطح برگ، دوام سطح برگ و زیست توده گیاه افزایش مییابد (سرمدنیا و کوچکی، ۱۹۹۰). برخی محققین (زمانی و کوچکی، ۱۹۹۵؛ کینگ[۱۵۵]، ۱۹۹۴) اظهار داشتند زمانیکه گیاه در معرض افزایش نور (توسط نور مصنوعی) قرار می گیرد، نسبت به تیمار نور طبیعی از رشد و زیست توده بیشتری برخوردار هستند. کوسنس[۱۵۶] و همکاران در سال ۱۹۹۱ علت کاهش شاخص سطح برگ گندم در رقابت با یولاف وحشی را به سریعتر بسته شدن کانوپی علف هرز و همچنین نحوه توسعه برگهای یولاف وحشی نسبت دادند که مانع نفوذ نور به درون کانوپی گیاه زراعی شده و در نتیجه، ریزش برگهای پایین بوته و کاهش شاخص برگ را به دنبال دارد. کودنی[۱۵۷] و همکاران (۱۹۸۹) اعلام کردند که با افزایش تراکم یولاف وحشی، شاخص سطح برگ گندم به طور خطی کاهش مییابد. کیتینگ و کاربری[۱۵۸] (۱۹۹۳) بیان نمودند که برگهای رشد کرده در سایه، نازکتر، دارای سطح بیشتر و افقیتر میباشند و فتوسنتز در واحد سطح این گیاهان نیز در نور زیاد، کمتر است.
۴-۱-۸- ماده خشک برگ
اثر سایهاندازی در مراحل مختلف رشد و اثر شدت سایهاندازی بر ماده خشک برگ طبق نتایج تجزیه واریانس(جدول ۴-۱۳) معنیدار میباشد اما اثر متقابل آنها بر ماده خشک برگ تأثیر معنی داری را نشان نداد.
مقایسات میانگینها نیز نشان داد که ماده خشک برگ، زمانیکه سایهاندازی در دوره رشد رویشی اعمال شد بیشترین مقدار (۱۳/۲ گرم در بوته) را داشت اما در دوره رشد زایشی وکل دوره رشد دارای کمترین مقدار بودند و با هم اختلاف معنیداری را نشان ندادند. در تیمار بدون سایهاندازی ماده خشک برگ دارای بیشترین مقدار (۰۱/۳ گرم در بوته) بود و با افزایش شدت سایهاندازی مقدار آن کاهش یافت طوریکه در شدت سایهاندازی ۱۰۰ درصد کمترین مقدار (۹۵/۰ گرم در بوته) را داشت (جدول ۴-۱۴). مقایسه میانگین اثر متقابل سایهاندازی در مراحل مختلف رشد و شدت سایهاندازی نشان داد که ماده خشک برگ در تیمار بدون سایه و در دوره رویشی دارای بیشترین مقادیر بود که با تیمار بدون سایه در دوره رشد زایشی و کل دوره اختلاف معنیداری را نشان نداد و زمانیکه ۱۰۰ درصد سایهاندازی در کل دوره رشد اعمال شد کمترین مقدار (۶۰/۰ گرم در بوته) را نشان داد (جدول ۴-۱۵).
شدت نور بر محتوای ماده خشک گیاهان تاثیر میگذارد طوریکه با افزایش شدت نور نسبت سطح برگ کاهش مییابد (پیکن[۱۵۹] و همکاران، ۱۹۸۶).
۴-۱-۹- ارتفاع بوته
طبق نتایج تجزیه واریانس(جدول ۴-۱۳) اثر سایهاندازی در مراحل مختلف رشد و اثر شدت سایهاندازی و نیز اثر متقابل آنها بر ارتفاع بوته بسیار معنیدار بود.
مقایسات میانگینها نیز نشان داد که ارتفاع بوته، زمانیکه سایهاندازی در دوره رشد رویشی اعمال شد بیشترین مقدار (۳۱/۳۴ سانتیمتر) را داشت اما در کل دوره رشد دارای کمترین مقدار (۷۳/۲۸ سانتیمتر) بود. در تیمار بدون سایهاندازی ارتفاع بوته دارای کمترین مقدار (۷۲/۲۵ سانتیمتر) بود و با افزایش شدت سایهاندازی مقدار آن به صورت منظمی افزایش یافت طوریکه در شدت سایهاندازی ۱۰۰ درصد بیشترین مقدار (۴۴/۴۰ سانتیمتر) را داشت (جدول ۴-۱۴). مقایسه میانگین اثر متقابل سایهاندازی در مراحل مختلف رشد و شدت سایهاندازی نشان داد که ارتفاع بوته زمانیکه ۱۰۰ درصد سایهاندازی در کل دوره رشد اعمال شد بیشترین مقدار (۵۵/۴۴ سانتیمتر) را داشت و در تیمار بدون سایه و کل دوره رشد کمترین مقدار (۵۹/۲۴ سانتیمتر) را نشان داد (جدول ۴-۱۵).
کاهش مقدار و یا کیفیت نور میتواند باعث افزایش طول ساقه و کاهش شاخهدهی شود (درگیبوس[۱۶۰] و همکاران، ۱۹۸۳ و ۱۹۸۵). به طور کلی شاخهدهی تحت تأثیر سایهاندازی نسبت به نور طبیعی، کاهش مییابد (وان و رونالد[۱۶۱]، ۱۹۹۸). افزایش ارتفاع بوته باقلا تحت سایهاندازی نشان دهنده دستیابی به منابع از طریق ریشه و یا کاهش تخصیص مواد به برگها میباشد (هنری و آرسن[۱۶۲]، ۱۹۹۷) که این یک عامل مهم در کمک به گیاهان برای رسیدن به نور کافی است. نتایج مشابهی برای دیگر گیاهان گزارش شده است(آلوارنگا[۱۶۳] و همکاران، ۲۰۰۳؛ هوگه[۱۶۴] و همکاران، ۲۰۰۲؛ هامبرتو[۱۶۵]، ۲۰۰۴؛ کومبازاوو [۱۶۶]و همکاران، ۱۹۹۸؛ رگنیر و هریسون[۱۶۷]، ۱۹۹۳).
۴-۱-۱۰- میزان سبزینگی (اسپد[۱۶۸])
طبق نتایج تجزیه واریانس(جدول ۴-۱۳) اثر سایهاندازی در مراحل مختلف سایهاندازی و اثر شدت سایهاندازی و نیز اثر متقابل آنها بر اسپد معنیدار بود.
مقایسات میانگینها نیز نشان داد که اسپد، زمانیکه سایهاندازی در دوره رشد رویشی اعمال شد بیشترین مقدار (۲۸/۳۰) را داشت اما در کل دوره رشد دارای کمترین مقدار (۸۱/۲۶) بود. در تیمار بدون سایهاندازی اسپد دارای بیشترین مقدار (۰۹/۳۵) بود و با افزایش شدت سایهاندازی مقدار آن کاهش یافت طوریکه در شدت سایهاندازی ۱۰۰ درصد کمترین مقدار (۷۹/۲۱) را داشت (جدول ۴-۱۴). مقایسه میانگین اثر متقابل سایهاندازی در مراحل مختلف رشد و شدت سایهاندازی نشان داد که اسپد زمانیکه ۱۰۰ درصد سایهاندازی در هر سه دوره (رویشی، زایشی وکل دوره رشد) اعمال شد کمترین مقدار را داشت که با ۷۵ درصد سایهاندازی در هر سه دوره و ۵۰ درصد سایه اندازی در کل دوره رشد اختلاف معنی داری را نشان نداد و در تیمار بدون سایه و دوره رشد رویشی بیشترین مقدار (۶۸/۳۸) را نشان داد (جدول ۴-۱۵).
جدول۴-۱۳- تجزیه واریانس اثر سایه اندازی در مراحل مختلف رشد بر سطح برگ، ماده خشک برگ، ارتفاع و اسپد در نخود رقم ILC482
منابع تغییرات
درجه آزادی
میانگین مربعات
سطح برگ
ماده خشک برگ
ارتفاع
اسپد
تکرار
