کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس معتقدند محدودیت هایی برای افزایش همکاری های موثر با قدرت های خارج از منطقه خلیج فارس وجود دارد و تنها یک قدرت منطقه ای به نام اردن وجود دارد که

می تواند مورد توجه قرار گرفته و منجر به افزایش قدرت نظامی شورا گردد . به عقیده سران عضو شورا ، پاکستان در حال حاضر دچار مشکلات داخلی می باشد ، چین و روسیه گزینه های قابل قبولی نیستند و ترکیه علی رغم آنکه در حال توسعه است ، نیروهای مسلح آن فاقد قدرت قابل توجه می باشند و کمک این کشور به کشورهای عضو شورا منجر به ایجاد حساسیت های سیاسی می گردد . به نظر کشورهای عضو شورا، در حال حاضر صرفاً آمریکا و اروپا بعنوان گزینه های مناسب جهت افزایش همکاری های نظامی مطرح می باشند ولیکن هر یک از این دو نیز دارای محدودیت های خاص خود هستند . در حال حاضر ایالات متحده بطور قابل توجهی در منطقه خلیج فارس حضور داشته و نسبت به پشتیبانی نظامی از کشورهای عضو شورا در زمینه های مختلف از جمله مدرنیزاسیون نیروی های مسلح ، اجرای آموزش های مشترک و … اقدام می نماید . در مجموع کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس معتقدند بایستی زمینه ارتباط نظامی با کشورهای اروپایی و آمریکا از طریق ایجاد دفاتر ارتباطی نظامی و یا واگذاری پایگاه های نظامی به این کشورها در منطقه به منظور افزایش قابلیت های نظامی کشورهای عضو و تامین امنیت فراهم گردد (۲۰۱۴،CSIS)
۲-۱ نیروی سپر جزیره
نیروی سپر جزیره از جمه نمادهای همکاری نظامی کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس است که به منظور مقابله با تهدیدات احتمالی تشکیل گردیده و علی رغم عدم کارآیی مناسب این نیرو در بحران های داخلی و منطقه ای کشورهای عضو شورا ، اعضاء معتقد به لزوم حفظ نیروی سپر جزیره و توسعه آن می باشند . در این قسمت به چگونگی تشکیل نیروی سپر جزیره و ساختار و سازمان آن پرداخته می شود .
۲-۱-۱ چگونگی شکل گیری نیروی سپر جزیره
در دسامبر سال ۱۹۸۱ کودتای نافرجامی علیه حاکم بحرین رخ داد که طی آن ۷۳ نفر از شیعیان بحرینی مرتبط با جمهوری اسلامی ایران دستگیر شدند . پس از این واقعه کشورهای عضو شورای تازه تاسیس همکاری خلیج فارس بویژه عربستان سعودی در برابر خطر صدور انقلاب اسلامی ایران احساس ترس نموده و به فکر چاره ای در مقابله با آن افتادند . از طرفی موفقیت های ارتش ایران در اواخر سال ۱۹۸۲ که منجر به آزادسازی ۸۰۰ مایل مربع از خاک این کشور گردیده بود و برای نخستین بار جنگ در خاک عراق ادامه می یافت ، منجر گردید که کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس در سومین جلسه شورا در نوامبر ۱۹۸۲ نسبت به مطرح نمودن بحث لزوم ایجاد یک نیروی نظامی مشترک اقدام نمایند و در همان سال نیز نخستین رزمایش مشترک تحت عنوان «سپرجزیره ۱ » را برگزار نمودند .
«رزمایش سپرجزیره ۲ » در سال ۱۹۸۴ در منطقه« حفرالباطن» با حضور ده هزار نیروی رزمی از شش کشور عضو شورا برگزار شد که این رزمایش هم زمان با اوج جنگ ایران و عراق بوده و در همان ایام نیز دو تانکر کویتی و عربستانی هدف نیروهای ایرانی یا عراقی قرار گرفته بودند . با این اوصاف ، در پنجمین جلسه شورای همکاری خلیج فارس در اواخر سال ۱۹۸۴ ، تشکیل نیروی سپرجزیره تصویب و این نیرو تحت عنوان
« قوات درع الجزیره المشترکه »تشکیل گردید .
حدود یک سال طول کشید تا تعداد ۷۰۰۰ نیرو از شش کشور عضو شورا در دو تیپ آرایش یافته و در ستاد فرماندهی سپر جزیره که در شهرک نظامی ملک خالد در حفرالباطن تشکیل شده بود ، استقرار یافتند .
۲-۱-۲ ماموریت نیروی سپر جزیره
نیروی سپر جزیره بعنوان خط مقدم دفاع از کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس در برابر هرگونه تهاجم خارجی و یا بحران های داخلی است و بر مبنای اساس نامه سپر جزیره ، هرگونه تهاجم خارجی به یکی از کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس ، به منزله تهاجم به کلیه کشورهای عضو شورا تلقی گردیده و دفاع از آن کشور وظیفه همه اعضاء می باشد . همچنین دخالت هر نهادی در اوضاع داخلی هر یک از کشورهای عضو شورا به منزله دخالت در امور داخلی همه کشورهای شورا است .
۲-۱-۳ ساختار و سازمان نیروی سپر جزیره
ساختار نیروی سپر جزیره بر اساس ساختار ارتش آمریکا سازماندهی شده و بر اساس قانون نانوشته ، فرمانده این نیرو از بین افسران عالی رتبه ارتش عربستان سعودی به مدت چهار سال انتخاب می گردد . جانشین فرماندهی و سایر ارکان نیروی سپر جزیره به مدت دو سال از سایر کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس انتخاب می گردند . هرگونه اقدام نیروی سپرجزیره منوط به اجماع نظر و تصویب سران کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس می باشد .
از سال ۲۰۱۱ میلادی «سرلشکر مطلق بن سالم العظیمی» بعنوان فرمانده نیروهای سپرجزیره معرفی شده است . وی در سال ۲۰۱۳ اظهار نموده است که نیروی سپر جزیره دارای ۴۰۰۰۰ نیرو می باشد و مرکز آن همچنان در حفرالباطن واقع می باشد .
ساختار سازمانی نیروی سپر جزیره بشرح ذیل می باشد :
چارت سازمانی ۱۴ساختار سازمانی نیروی سپر جزیره
۲-۱-۴ تحولات نیروی سپر جزیره
۲-۱-۴-۱ در سال ۱۹۹۰ شورای همکاری خلیج فارس مدرنیزه ساختن نیروی سپرجزیره را در دستور کار خود قرار داده و یگان های پیاده مکانیزه به این نیرو ملحق گردیدند و در حال حاضر نیز این نیرو دارای قابلیت های دریایی و هوایی می باشد .
۲-۱-۴-۲ در سال ۱۹۹۵ میلادی مقرر شد تا نیروهای مسلح دولت های عضو از خط ارتباطی امنی برای اتصال و اشتراک بر اساس خطوط فیبر نوری استفاده کنند که این سیستم در سال ۲۰۰۰ میلادی راه اندازی شد.
۲-۱-۴-۳ در سال ۲۰۰۶ میلادی و بر اساس پیشنهاد ملک عبدا… پادشاه عربستان مقرر گردید نیروهای سپرجزیره در کشورهای مربوطه استقرار یافته و در هنگام لزوم در منطقه تجمع ( حفر الباطن ) حاضر گردند .
۲-۱-۴-۴ نیروی سپر جزیره بطور سالیانه نسبت به برگزاری رزمایش های مشترک اقدام می نماید که آخرین رزمایش انجام شده در فوریه سال ۲۰۱۴ میلادی در کویت انجام شده است .
۲-۱-۴-۵ نیروهای سپرجزیره متشکل از نیروهای عربستانی ، کویتی و اماراتی جهت مقابله با اعتراضات بیداری اسلامی در بحرین در سال ۲۰۱۱ ، در این کشور گسترش یافته و اخباری مبنی بر احتمال تاسیس پایگاهی جهت استقرار دائمی این نیروها در بحرین منتشر گردیده است .
۲-۱-۵ نقش نیروی سپر جزیره در بحران های منطقه ای
نخستین و مهمترین اقدام عملی نیروهای سپرجزیره در بحران های داخلی شورای همکاری خلیج فارس را
می توان به عملکرد این نیرو در بحران بحرین نسبت داد .
در ۱۴ مارچ سال ۲۰۱۱ میلادی و در پی بروز اعتراض های مردمی در کشور بحرین ، دولت این کشور از نیروهای سپرجزیره درخواست کمک نموده و این نیروها که از کشورهای عربستان ، کویت و امارات عربی متحده بودند ، از مسیر عربستان سعودی وارد بحرین شدند . «سرلشکر العظیمی» فرمانده نیروهای سپر جزیره ، ماموریت این نیروها در بحرین را تامین امنیت بحرین و زیرساخت های راهبردی این کشور در مقابل هرگونه دخالت خارجی عنوان نموده و اظهار داشت که نیروهای سپرجزیره صلح ، خوبی و عشق را به بحرین خواهند آورد ( ۲۰۱۴ ، Wikipedia)
در حال حاضر حدود ۱۵۰۰ نیروی سپر جزیره به منظور مقابله با اعتراضات مربوط به بیداری اسلامی در بحرین مستقر می باشند ( ۲۰۱۴ ، cloud front)
۳- ۱ برگزاری رزمایش های مشترک
یکی از جنبه های مهم همکاری های نظامی کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس ، برگزاری
رزمایش های مشترک هوایی ، دریایی ، زمینی و یا رزمایش های مرکب می باشد که با حضور نیروهای مسلح کشورهای عضو و عموماً با نظارت نیروهای فرامنطقه ای بصورت سالیانه یا دو سال یک بار صورت
می پذیرد . برگزاری رزمایش های مشترک با حضور نیروهای کشورهای عضو از جمله اهداف نظامی شورای همکاری خلیج فارس به منظور افزایش توانمندی های نظامی کشورهای عضو شورا، توسعه همکاری و هماهنگی بین نیروهای نظامی و افزایش قابلیت اجرای عملیات مشترک نظامی می باشد . در این قسمت به رزمایش های مهم برگزار شده توسط کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس اشاره می گردد .
۳-۱-۱ رزمایش سالیانه «اتحاد» ^[۳۳]
از جمله مهمترین رزمایش های سالیانه کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس ، رزمایش موسوم به اتحاد یا Solidarity است که با شرکت نیروهای دریایی کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس برگزار می گردد .
۳-۱-۲ رزمایش نیزه خلیج ^[۳۴]
رزمایش نیزه خلیج نیز از جمله رزمایش های قابل توجهی است که همه ساله با حضور نیروهای هوایی کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس برگزار می گردد .
۳-۱-۳ رزمایش «جزایر وفا»^[۳۵]
بدنبال بازدید محمود احمدی نژاد رئیس جمهور سابق جمهوری اسلامی ایران از جزیره ابوموسی در سال ۲۰۱۲ میلادی ، کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس در پاسخ به این اقدام ایران نسبت به طرحریزی رزمایش مرکب «جزایر وفا » تحت عنوان رزمایش نیروهای سپر جزیره اقدام نموده با حضور نیروهای زمینی ، دریایی و هوایی به اجرای رزمایش دو روزه در منطقه خلیج فارس پرداختند ( ۲۰۱۴ ، the national)
۳-۱-۴ رزمایش «همکاری پزشکی ۳ » ^[۳۶]
رزمایش مذکور به میزبانی کشور عمان در دسامبر سال ۲۰۱۴ با حضور یگان های پزشکی ارتش کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس و با هدف افزایش همکاری های نظامی بین نیروهای مسلح کشورهای عضو شورا ، تبادل تجربیات پزشکی نظامی ، انجام اقدامات پزشکی در صحنه نبرد ، اجرای عملیات نجات و تخلیه مجروحین برگزار شده است ( ۲۰۱۴ ، Kuna)
۴ -۱ برگزاری نمایشگاه و کنفرانس های نظامی – امنیتی
کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس طی یک دهه گذشته به محل برگزاری نمایشگاه های تجهیزات دفاعی و امنیتی بین المللی و معتبر تبدیل شده که طی آن شرکت های تولید کننده تجهیزات نظامی نسبت به ارائه محصولات خود در این نمایشگاه ها اقدام و عموماً در حاشیه آنها نیز کنفرانس های دفاعی – امنیتی با حضور مقامات نظامی کشورهای مختلف برگزار می گردد . در این قسمت به مهمترین
نمایشگاه های برگزار شده توسط کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس اشاره می گردد .
۴-۱-۱ نمایشگاه تجهیزات دفاعی آیدکس^[۳۷]
نمایشگاه تجهیزات دفاعی آیدکس بزرگترین نمایشگاه تجهیزات دفاعی منطقه غرب آسیا محسوب
می گردد که از سال ۱۹۹۹ هر دو سال یک بار در کشور امارات عربی متحده برگزار می شود و نهمین دوره آن نیز تحت عنوان «نمایشگاه آیدکس ۲۰۱۵ » در فوریه سال ۲۰۱۵ میلادی در شهر ابوظبی برگزار گردید.
در نمایشگاه آیدکس تولید کنندگان عمده و مشهور تجهیزات نظامی به ارائه جدیدترین محصولات خود می پردازند تا آنجا که در نمایشگاه آیدکس ۲۰۱۳ ، ۱۱۱۲ تولید کننده از ۵۹ کشور جهان نسبت به ارائه محصولات دفاعی و نظامی خود اقدام نموده و حدود هشتاد هزار نفر نیز از این نمایشگاه بازدید
نموده اند . همچنین در حاشیه برگزاری نمایشگاه ، کنفرانس های دفاعی – امنیتی با حضور هیئت های نظامی از کشورهای مختلف برگزار می گردد(۲۰۱۴، IDEX )