۳-۱۸- خلاصه فصل سوم

در این فصل ابتدا به معرفی پارادایم پژوهش پرداخته‌ایم، پس از انتخاب پارادایم به بررسی روش پژوهش می‌پردازیم، مفروضات پژوهش را بیان کرده و به بررسی و جمع‌بندی انواع مرور ادبیات پرداخته‌ایم، سپس به بررسی همه‌جانبه گراندد تئوری پرداخته‌ایم، مفاهیم کدگذاری باز، کدگذاری محوری و کدگذاری انتخابی را تشریح نموده‌ایم، پس از آن داده‌کاوی متنی به عنوان بخشی از روش پژوهش جاری بیان گردید، در ادامه به معرفی قلمرو پژوهش و بستر پژوهش و معرفی جامع سازمان ثبت احوال کشور پرداخته‌ایم. هم چنین در این فصل به چگونگی انتخاب منابع اطلاعاتی، چگونگی انجام مصاحبه‌های عمیق پرداخته شده است. چگونگی حفظ اصل بی‌طرفی و حساسیت نظری و هم چنین چگونگی یادداشت‌برداری و ترسیم دیاگرام نیز در این فصل به‌طور کامل تشریح شده است در پایان فصل به معرفی نرم‌افزار MAXQDA پرداخته ‌شده و چگونگی استفاده از آن موردبررسی قرار گرفته است.
فصل چهارم
یافته‌های پژوهش

فصل چهارم: یافته‌های اصلی تحقیق

۴-۱- مقدمه

فصل حاضر به تفسیر مصاحبه‌های انجام شده با ۹ نفر از خبرگان سازمان ثبت احوال استان اصفهان (مشتمل بر مدیرکل سازمان، مشاور مدیرکل، معاون آموزش و پژوهش سازمان، معاون فناوری اطلاعات و ارتباطات سازمان، معاون منابع انسانی سازمان و ۴ نفر از متخصصان حوزه‌های مختلف سازمان) می‌پردازد. مصاحبه‌ها با هدف آگاهی از نگرش خبرگان نام‌برده به چگونگی ارائه مدل مفهومی مدیریت دانش زنجیره تأمین خدمات در دولت الکترونیکی و به طور اخص مؤلفه خدمات دولت به شهروندان است. به منظور جمع‌ آوری داده‌ها، تمامی مصاحبه‌ها توسط محقق هدایت‌شده است. ضمن آن‌که هدف اصلی تحقیق به‌عنوان مبنای تحلیل‌ها قرار گرفته است. این فصل با بیان خطوط کلی فرایند تفسیر داده‌ها به‌وسیله کدگذاری باز، محوری و انتخابی ادامه می‌یابد و سپس به‌وسیله تکنیک داده‌کاوی متنی جهت دسته‌بندی متون حاصل از تحلیل‌ها و هم‌چنین تائید متون مصاحبه‌ها به‌وسیله مشارکت‌کنندگان ادامه یافته و سرانجام با ارائه مدل مفهومی خاتمه می‌یابد. لازم به ذکر است محقق در پژوهش جاری از نرم‌افزار MAXQDA جهت ثبت و تحلیل کلیه مصاحبه‌ها، کدگذاری باز، محوری و انتخابی و هم‌چنین ثبت یادداشت‌ها و ترسیم دیاگرام‌ها بهره‌مند گردیده است و هم‌چنین از نرم‌افزار RapidMiner جهت تحلیل متون حاصل از کدگذاری‌ها، یادداشت‌ها استفاده نموده است. پیش از شروع فصل، ذکر یک نکته ضروری است، هرچند صورت‌بندی الگوی پژوهش حاضر بر منطقی استقرائی استوار گشته، در معرفی این الگو از رویکردی قیاسی پیروی شده است. محقق بر این باور است که پیروی از این شیوه امکان درک بهتر الگوی تحقیق را فراهم می‌سازد

۴-۲- ورود به میدان پژوهش

پس از بررسی و جمع‌ آوری داده‌های حاصل از ادبیات مروری و پژوهش‌های پیشین، دومین منبع جمع‌ آوری داده‌های تحقیق مصاحبه با ۹ نفر از خبرگان در سازمان ثبت‌احوال استان اصفهان است. تحلیل این مصاحبه‌ها محقق را قادر به خلق مفاهیمی ساخت که تلفیق آن‌ها با یکدیگر امکان فهم عمیق‌تر روابط مدیریت دانش، زنجیره تأمین، زنجیره خدمات، تجارت الکترونیکی G2C و دولت الکترونیکی را فراهم می‌سازد. تمامی مفاهیم به پشتوانه‌ی داده‌های حاصل از متن مصاحبه‌ها توصیف شده‌اند. در حین فرایند جمع‌ آوری داده‌ها از رویکرد دنبال کردن حال و هوای مصاحبه‌شونده برای طرح پرسش‌های بازی، استفاده شد که هدف آن‌ها پی بردن به تجربیات مصاحبه‌شوندگان بود. استفاده از سؤالات باز این امکان را برای مصاحبه‌شوندگان فراهم ساخت تا اطلاعات عمیق‌تری در مورد تجربیات خود ارائه دهند. بدون ساختار بودن مصاحبه‌ها باعث شد تا مصاحبه‌شوندگان در حین مباحث خود متناوباً از تجربیات مختلف یاد کنند و توصیفات خود را در قالب مجموعه‌ای از تجربیات بیان کنند. به‌علاوه اتخاذ این رویه باعث شد تا مصاحبه‌شوندگان در حین مباحث خود متناوباً از تجربیات گذشته بعضاً گریزی به تجربیات فعلی و تصمیمات آینده حوزه کاری خود زنند. این موضوع نقش مؤثری در فهم ماهیت پویای مفاهیم داشت. به‌منظور وضوح بیشتر مفاهیم از رویکرد وقایع کلیدی برای شناسایی مضامین و ایجاد فرصت‌های بیشتر برای توصیف مفاهیم استفاده شد. بدین منظور، هنگام هدایت مصاحبه‌ها بر اساس رویکرد دنبال کردن حال و هوای مصاحبه‌شونده، پرسش‌هایی طرح شد که طی آن از مصاحبه‌شوندگان خواسته شد تا مضامین، مقوله‌ها و یا روابط بین آن‌ها را با جزئیات بیش‌تری شرح دهند. این پرسش‌ها برخلاف سؤالات باز پیشین، بر نوعی خاص از تجربیات مصاحبه‌شوندگان تأکید داشت.

۴-۳- مصاحبه

در این مطالعه، مصاحبه‌هایی با خبرگان سازمان ثبت‌احوال کشور انجام گرفت. تمرکز مصاحبه‌ها بر دیدگاه افراد نسبت به مدل مفهومی مدیریت دانش زنجیره تأمین خدمات در حوزه تجارت الکترونیکی G2C بود. مصاحبه‌های آغازین به‌منظور شناسایی مضامین و مقوله‌های اصلی انجام گرفت. هم‌زمان با انجام مصاحبه‌ها، محقق اقدام به شناسایی افرادی کرد که در حین فرایند تحلیل داده‌ها می‌توانستند بینشی خاص را نسبت به مباحث و مقوله‌های توسعه‌نیافته یا کم‌تر توسعه‌یافته ارائه دهند. با شناسایی مضامین و شکل‌گیری مقوله‌های اولیه، دور دوم مصاحبه‌ها با هدف توسعه این گروه از مقوله‌ها آغاز شد. در ادامه روند تحلیل و کدگذاری مصاحبه‌ها به بحث گذاشته می‌شود. در این تحقیق از سه نوع نمونه‌گیری پیشنهادی اشتراوس و کوربین (۱۹۹۸)، نمونه‌گیری باز، نمونه‌گیری ارتباطی و تنوعی و نمونه‌گیری تمییز دهنده برای جمع‌ آوری و کمک به تحلیل داده‌ها استفاده شد. بر این اساس محقق در سه دور اقدام به هدایت ۱۹ مصاحبه و تحلیل متن آن‌ها کرد. در دور نخست محقق پس از تحلیل متن نه مصاحبه موفق به شناسایی مقوله‌های کلیدی شد. پس از تحلیل این مصاحبه‌ها و بررسی دامنه گسترده‌ای از مطالعات انجام شده توسط محققین پیشین، پرسش‌هایی در مورد پدیده‌ی اصلی تحقیق به وجود آمد. از این رو، محقق به انجام دور دوم مصاحبه‌ها مبادرت ورزید. در این دور، به منظور اطمینان از اشباع نظری مقوله‌ها، محقق با لحاظ کردن پدیده‌ی اصلی و مقوله‌های فرعی مربوط به آن انجام ۵ مصاحبه دیگر را در دستور کار قرار داد. در این پنج مصاحبه محقق بر سؤالاتی تمرکز کرد که وی را در شناخت ماهیت اصلی پدیده تحقیق و رابطه آن با مقوله‌های متناظر با آن یاری می‌کرد. سرانجام پس از شناسایی مقوله‌ها و اطمینان از اشباع نظری آن‌ها نوبت به دور سوم مصاحبه‌ها رسید. در این مرحله محقق با انجام پنج مصاحبه دیگر کوشید تا با یافتن نمونه‌هایی نظری از مقوله‌ها و روابط شناسایی‌شده بین آن‌ها مبنایی را برای پالایش نظریه و ارائه مدل مفهومی خود فراهم سازد. گردآوری اطلاعات از خردادماه سال ۱۳۹۳ آغاز گردید. مصاحبه‌ها با طرح سؤالاتی در مورد"مدل مفهومی مدیریت دانش در طی زنجیره تأمین خدمات دولت الکترونیکی و با تأکید بر مؤلفه‌ی دولت با شهروندان (G2C)” آغاز شد (مصاحبه باز) و در ادامه پرسش‌ها بر اساس پاسخ‌های مصاحبه‌شوندگان طرح می‌گردید. مدت‌زمان هر مصاحبه از ۶۰ دقیقه تا حداکثر ۹۰ دقیقه (بسته به نظر مشارکت‌کننده) و در پاره‌ای از موارد در دو جلسه انجام شد.

۴-۴- آغاز کدگذاری داده‌ها

رویه‌های عمده کدگذاری در گراندد تئوری عبارت‌اند از:

1. 1. کدگذاری باز

1. 1. کدگذاری محوری.

1. 1. کدگذاری انتخابی (مرحله نظریه‌پردازی)

با توجه به رویه‌های ذکرشده، برای پاسخ به سؤال پژوهش، داده‌های اطلاعاتی گردآوری و تحلیل شد. داده‌هایی که از مآخذ اطلاعاتی (مصاحبه‌ها، مشاهده‌ها و بررسی تحقیقات پیشین، مدارک و متون …) به دست می‌آید بر اساس قواعد کدگذاری در قالب جداولی قرار می‌گیرند. در این جداول ابتدا نکات کلیدی داده‌ها استخراج و برای هر نکته یک کد معین می‌شود و سپس با مقایسه کدها، مواردی که اشاره به یک جنبه مشترک پدیده مورد بررسی را دارند عنوان یک مفهوم را به خود می‌گیرند. چند مفهوم یک طبقه و روابط چندطبقه در قالب یک نظریه متجلی می‌شوند. برای تحکیم بخشیدن به نظریه حاصل، تفاوت‌ها و شباهت‌های آن با پژوهش‌های دیگر در قالب بررسی ادبیات پژوهش مورد بررسی قرار می‌گیرد و درصورتی‌که پژوهش‌های متعددی اجزای آن نظریه را تأیید کنند، نظریه از استحکام بیشتری برخوردار است (دانایی فرد، ۱۳۸۳)^[۱۹۴].
کدگذاری در گراندد تئوری نوعی تحلیل محتوا بوده و در پی یافتن و مفهوم‌سازی موضوعات قابل‌بحثی است که در میان انبوه داده‌ها وجود دارند. درواقع، محقق در جریان تحلیل یک مصاحبه به این نکته پی خواهد برد که مصاحبه‌شوندگان در هنگام صحبت‌های خود از کلمات و عباراتی استفاده می‌کنند که موضوعات قابل‌بحثی را در مورد پدیده مورد بررسی برجسته می‌سازد. کدگذاری باید با ذهنی باز و بدون توسل به ایده‌های پیش داشته شده انجام شود. بنیان‌گذاران گراندد تئوری بر این نکته تأکیددارند که نباید پیشاپیش ایده‌هایی مهیا کرد و سپس از طریق جستجو در پدیده مورد بررسی جهت احصا شواهد و قرائن مؤید آن، داده‌های حاصل از مرحله اولیه گراندد تئوری (کدگذاری) را محدود کرد (دانایی فرد و اسلامی، ۱۳۸۹: ۱۰۴)^[۱۹۵]. همان‌طور که قبلاً نیز بیان گردید محقق در پژوهش جاری از نرم‌افزار MAXQDA برای تحلیل کلیه روندهای گراندد تئوری (کدگذاری باز، محوری و انتخابی و هم‌چنین ثبت یادداشت‌ها و ترسیم دیاگرام) بهره لازم را برده است. لازم به ذکر است متون حاصل از مصاحبه‌ها، قبل از ارائه به مشارکت‌کنندگان، جهت تائید محتواهای استخراج‌شده از متون، توسط تکنیک داده‌کاوی متنی که در فصل سوم تشریح گردید به دو دسته متون مفید و مرتبط و یا غیرمفید و نامرتبط دسته‌بندی می‌گردد.

۴-۴-۱- گام اول: کدگذاری باز

1. 1. تحلیل و کدگذاری: در این مرحله، نمونه‌گیری باید به حدی وسیع انجام شود تا محقق قادر به کشف مفاهیم در موقعیت باز باشد. در اصل محقق باید به کدگذاری هر رویداد جالب، توجه کند. ممکن است از درون یک مصاحبه (متن) کدهای زیادی استخراج شود اما وقتی داده‌ها به طور مرتب مورد بازنگری قرار می‌گیرد کدهای جدید احصا و کدهای نهایی مشخص می‌شوند.

1. 1. کشف طبقه‌ها: در این مرحله، خود مفاهیم بر اساس ارتباط با موضوعات مشابه طبقه‌بندی می‌شوند، که به این کار طبقه‌سازی گفته می‌شود. عناوینی که به طبقه‌ها اختصاص می‌دهیم انتزاعی‌تر از مفاهیمی است که مجموعه آن طبقه را تشکیل می‌دهند. طبقه‌ها دارای قدرت مفهومی بالایی هستند، زیرا می‌توانند مفاهیم را بر محور خود جمع کنند. عنوان‌های انتخابی، عمدتاً توسط خود محقق انتخاب شده‌اند و سعی بر این بوده تا بیشترین ارتباط و همخوانی را با داده‌هایی که نمایانگر آن است داشته باشند. منشأ مهم دیگر (عنوان‌ها)، واژه‌ها و عبارتی است که مشارکت‌کنندگان در پژوهش (مصاحبه‌کنندگان) به کار می‌برند و می‌تواند برای محقق کاربرد داشته باشد.

1. 1. توصیف طبقه‌ها با توجه به خصوصیات آن‌ها: به‌منظور روشن‌تر کردن طبقه‌ها، در گام بعدی خصوصیات آن‌ها بیان می‌شود.

1. 1. جدول کدگذاری باز: که شامل دو قسمت می‌باشد: جدول کدهای اولیه استخراجی از مصاحبه‌ها، و جدول طبقه‌های استخراج شده از مفاهیم به همراه کدهای ثانویه آن‌ها.

همان‌طور که در جداول زیر مشاهده می‌شود تلاش بر این بوده تا نکات کلیدی و مواردی را که مصاحبه‌شوندگان تأکید بیشتری داشتند از مصاحبه انجام‌شده استخراج گردد. این نکات کلیدی را می‌توان از بطن مصاحبه‌ها احصاء کرد یا خود محقق چنین عناوینی را با خلاقیت خود و متناسب با ویژگی‌ها انتخاب می‌کند.
بنابراین با معرفی مراحل کدگذاری، به کدگذاری اولیه در این پژوهش پرداخته می‌شود. در این مرحله به تمامی نکات کلیدی مصاحبه‌ها، عنوانی داده می‌شود.
جدول (۴-۱) کدگذاری اولیه مصاحبه اول