۲) بین دانش‌آموزان ایرانی و اتباع افغانی دبیرستان دخترانه اسلام شهر از لحاظ هوش‌معنوی، با کنترل سن و مقطع تحصیلی، تفاوت معنادار وجود دارد.
۳) بین دانش‌آموزان ایرانی و اتباع افغانی دبیرستان دخترانه اسلام شهر از لحاظ سخت‌رویی‌، با کنترل سن و مقطع تحصیلی، تفاوت معنادار وجود دارد.
۱-۵- اهمیت و ضرورت انجام تحقیق
بیش ازسه دهه از ورود مهاجرین افغان به کشور ایران می‌گذرد. در این مدت نسبتاً طولانی، نسلی از افغان‌ها در این کشور شکل گرفته‌اند. جوانان، نوجوانان و کودکانی که با فرهنگ ایران رشد کرده و می‌کنند و از این نظر بین دو هویت ایرانی وافغانی سرگردانند.
پژوهش‌های مارجی ‌شیلد^[۱۱]وریچارد بهرام^[۱۲](۲۰۰۲) دوپژوهشگر بخش مطالعات مهاجرت یونیسف که در مقاله‌ای با عنوان «آینده کودکان» به چاپ رسید نشان داد تفاوت‌های فاحشی میان کودکان و خانواده‌های کودکان مهاجر با کودکان و خانواده‌های بومی وجود دارد. از شاخص‌ترین نتایج این پژوهش می‌توان به این نکات اشاره کرد:
۱) مقایسه کودکان و والدین خانواده‌های بومی و مهاجر نشان از سلامت جسمی و روحی خانواده‌های بومی در مقایسه با خانواده‌های مهاجر دارد؛
۲) گرایش شدید خانواده‌های مهاجر به افراد هم وطن و محدود کردن روابط خود با افراد خارجی با هدف حفظ فرهنگ و آداب و رسوم خود.
آنچه از نتایج این تحقیق می‌توان اقتباس کرد عبارت است از: ناتوانی در صحبت کردن به زبان کشور هدف، تحمل تبعیض نژادی و قومی؛ ناتوانی در برقراری ارتباط با همسالان و همکلاسی‌ها، شکاف فرهنگی میان والدین و کودکان به دلیل پذیرش فرهنگ جدید و بی‌اهمیتی به فرهنگ بومی خود؛ دوگانگی شخصیتی، ‌احساس ناخوشایند متفاوت بودن از دیگران؛ شکست‌های آموزشی ناشی از تبعیض‌نژادی - قومی و ناتوانی در فراگیری به دلیل عدم تسلط به زبان کشور هدف و…کودکان مهاجر با آن دست به گریبان هستند.
مشکلات روانی که برای مهاجران به وجود می‌آید را از دو نظر می‌توان بررسی کرد؛ عواملی که در کشور میزبان وجود دارد و همچنین عوامل روانی که در خود شخص موجود است، این‌ها دست به دست هم داده باعث سازگاری یا عدم سازگاری فرد با شرایط کشور میزبان می‌شود، البته این مشکلات در افرادی که محیط کشور میزبان زادگاهشان است بیشتر جلوه می‌کند. برای مثال کودکان افغانی که در ایران به دنیا آمده یا رشد کرده‌اند که در اصطلاح نسل دوم گفته می‌شوند به خاطر اینکه پیش زمینه ذهنی از افغانستان ندارند، نیاز به سازگاری با محیط کشور میزبان دارند و اگر این نیازشان درست از سوی جامعه برآورده نشود دچار تعارض شخصیت می‌شوند.

بنابراین با توجه به اهمیت موضوع مهاجرت و تاثیرات قابل توجه آن در وضعیت روحی و فرهنگی دانش آموزان برآنیم که در تحقیق خود تفاوت سبک‌های اسنادی، هوش معنوی و سخت رویی دانش آموزان دختر ایرانی و اتباع افغانی بررسی نماییم.
۱-۶- روش تحقیق
این تحقیق از نظر هدف توصیفی و از نظر ماهیت علی- مقایسه‌ای و از لحاظ روش گردآوری داده‌ها، میدانی است. متغیرهای کنترل عبارت‌اند از سن و مقطع تحصیلی، که جهت مقایسه در متغیرهای ذکر‌شده همسان می‌شوند. تحقیق حاضر از نظر گردآوری اطلاعات از نوع میدانی می‌باشد وجهت جمع‌ آوری اطلاعات ازپرسشنامه استفاده گردیده است. جامعه‌ی تحقیق حاضر را دانش‌آموزان ایرانی و اتباع افغانی دبیرستان دخترانه اسلام شهر تشکیل می‌دهند. تعداد نمونه شامل ۳۶۰ نفر می‌باشد که ۱۸۰ نفر از اتباع ایرانی و ۱۸۰نفر از اتباع خارجی را دربرمی‌گیرد و مطابق با جدول مورگان محاسبه می‌گردد.
۱-۷- جنبه نوآوری و جدید بودن تحقیق
مهاجرت، تأثیراتی با ابعاد مختلف را بر ساختار خانواده و کل اعضای آن متحمل می‌سازد. تحقیقات انجام شده مؤید این نکته است که سیستم روانی کودکان و نوجوانان متعلق به خانواده‌های مهاجر به طور خاص در معرض آسیب قرار می‌گیرد. در واقع بزرگ‌ شدن در خانواده مهاجر می‌تواند به بحران‌های ویژه دوران نوجوانی، اشکال متفاوتی داده و حتی منجر به افزایش این بحران‌ها گردد. بنابراین بررسی و پژوهش در زمینه تاثیرات محیط‌های تحصیلی بر سیستم روانی کودکان و نوجوانان مهاجر از وظایف مهم هر جامعه‌‌ای است. متاسفانه در این حوزه تحقیقات قابل توجهی صورت نگرفته است.
این تحقیق سابقاً فقط با محوریت یکی از موارد سبک اسنادی، هوش‌معنوی، سخت‌روی‌ای زیر انجام شده و تا به حال این سه عامل با هم دریک پژوهش مورد بررسی قرار نگرفته است.
۱-۸- تعاریف نظری و عملیاتی
۱-۸-۱- سبک‌های اسنادی:
تعریف نظری: از نظر‌هایدر (۱۹۸۵) اسناد عبارت است از فرایندی که افراد به کار می‌گیرند تا رویدادها یا رفتارها را به عوامل زیربنایی خود پیوند دهند. نتایجی که ما درباره علل رفتار دیگران به دست می‌آوریم بر ارتباطات ما تأثیر می‌گذارد. از اینرو اسنادها نقش مهمی در بسیاری از جنبه‌های رفتار اجتماعی از جمله متقاعدسازی، پیش‌داوری، ارتباطات درازمدت، نفوذ اجتماعی و تعارض ایفا می‌کنند (آذربایجانی، ۱۳۸۷: ۵۷).
تعریف عملیاتی: برای اندازه ­گیری سبک های اسنادی ازپرسشنامه سبک‌های اسنادی (ASQ) توسط پترسون^[۱۳]، سلیگمن^[۱۴]، سمل، بایر، آبرامسون^[۱۵]و متالکسی^[۱۶] (۱۹۸۳) ساخته شده است؛ استفاده گردید.
۱-۸-۲- هوش معنوی:
تعریف نظری: این هوش برخلاف هوش عقلانی که کامپیوترها هم از آن بهره مندند و نیز هوش عاطفی که در برخی از پستانداران رده بالا دیده می‌شود، خاص انسان است. زوهار و مارشال هوش معنوی را یک بعد جدید از هوش انسانی معرفی کردند و به نظر آن‌ها هوش‌هایی است و برای حل مسائل مفهومی و ارزشی استفاده می‌شود. هوش معنوی زمینه تمام آن چیزهایی است که ما به آن‌ها اعتقاد و باور داریم. سوال‌های جدی در مورد اینکه از کجا آمده‌ایم، به کجا می‌رویم و هدف اصلی زندگی چیست، از نمودهای هوش معنوی است.
تعریف عملیاتی:برای اندازه ­گیری هوش معنوی ازپرسشنامه هوش­معنوی که توسط عبداله‌زاده، باقرپور، بوژمهرانی و لطفی (۱۳۸۸)ساخته شده است؛ استفاده شد.
۱-۸-۳- سخت رویی
تعریف نظری: اصطلاح سخت رویی در مورد افرادی به کار برده می‌شود که در برابر فشار روانی مقاوم تر هستند و نسبت به بیشتر افراد کمتر مستعد بیماری هستند. افرادی که دارای این ویژگی هستند معمولاً بر زندگی خود کنترل بیشتری احساس می‌کنند، نسبت به آنچه انجام می‌دهند تعلق خاطر بیشتری دارند، و در قبال عقاید و تغییرات جدید پذیرا هستند.
تعریف عملیاتی: جهت اندازه گیری سخت رویی ازپرسشنامه استاندارد کوباسا(۱۹۹۶)استفاده شد.
فصل دوم
بررسی منابع
۲-۱- مقدمه
فرآیندی که از طریق آن در پی کسب اطلاعات درباره فهم چرایی رفتار بر می‌آییم “اسناد” نامیده می‌شود. ما نیازمندیم علل رفتار خود و دیگران و صفات ماندگار آن‌ها را بدانیم. به عبارت روشن‌تر، اسناد به تلاش ما در فهم علل رفتار دیگران و نیز رفتار خودمان اشاره دارد (شمس اسفندآباد، ۱۳۸۴: ۱۰۶). ‌هایدر^[۱۷] نیز بیان می‌کند: اسناد عبارت از فرآیندی است که افراد به کار می‌گیرند تا رویدادها یا رفتارها را به عوامل زیربنایی خود پیوند دهند. نتایجی که ما درباره علل رفتار دیگران به دست می‌آوریم بر ارتباطات ما تأثیر می‌گذارد. ازاین رو اسنادها نقش مهمی در بسیاری از جنبه‌های رفتار اجتماعی از جمله متقاعدسازی، پیش‌داوری، ارتباطات درازمدت، نفوذ اجتماعی و تعارض ایفا می‌کنند.
روان‌شناسان اجتماعی به دلیل پیچیدگی قضیه اسناد در تحلیل آن اتفاق نظر ندارند و نظریه‌های بسیاری در مورد تبیین نحوه عمل آن پیشنهاد داده‌اند که در حقیقت هر یک از آن‌ها چارچوب‌هایی برای فهم چگونگی تلاش ما برای ادراک دنیای اجتماعی است (آذربایجانی، ۱۳۸۷: ۵۷) . بر این اساس در این فصل ابتدا به تعریف نظریه های اسناد و عوامل آن پرداخته می شود سپس به بحث هوش معنوی و عوامل موثر برآن پرداخته می شود و پس از آن به عامل سخت رویی و پرداخته می شود و در نهایت به پیشینه های داخلی و خارجی اشاره می شود.
۲-۲- نظریه‌های اسناد
نظریه اسناد یکی از نظریه‌های پویای روانشناسی است که به تبیین و تشریح ادراک افراد از وقایع می‌پردازد. فرض اساسی این نظریه این است که افرادمی‌خواهند بدانند چرا خود و دیگران پیامد خاصی راتجربه می‌کنند. مامی‌خواهیم علت‌های نهفته درموقعیت‌هاوشکست‌ها، پیروزی‌هاو مصیبت‌ها، مقبولیت‌ها یا طرد شدن‌های اجتماعی مان را بدانیم. بعد از اینکه پیامدهای زندگی مان را تجربه کردیم ممکن است این سؤال‌ها را از خودمان بپرسیم؛ چرا در امتحان شیمی رد شدم؟ چرا فلانی از دانشگاه اخراج شد؟ چرا این آدم فقیر است و یا اینکه چرا فلان نامزد انتخاباتی پیروز شد؟ پس این تئوری به دنبال علیت افراد از نتایج پیامدهایشان است (ریو^[۱۸]،۱۳۸۲: ۴۶).
فریتز‌هایدر را آغازگر رویکرد اسناد در حیطه روانشناسی می‌دانند. به دنبال‌هایدر افراد زیادی در بسط و گسترش نظریه اسناد نقش داشته‌اند که از آن جمله می‌توان به راتر^[۱۹]، واینر و سلیگمن اشاره کرد. واینر^[۲۰] (۱۹۹۲)، اصطلاح اسناد را اینگونه تعریف می‌کند: اسناد به ادراکی گفته می‌شود که افراد از علیت نتایج رفتار خود دارند.
تئوری اسناد یک تئوری شناختی انگیزشی است و پایه آن در یک استعاره خداگونه از افراد است. این تئوری اشاره به این دارد که افراد هوشیار هستند و تصمیم گیرنده‌های منطقی می‌باشند. این استعاره با استعاره ماشینی از رفتار انسان که انسان را مانند یک ماشین می‌داند و می‌تواند خروجی داشته باشد متفاوت است.
دو فرض اساسی در این نظریه وجود دارد: اولین فرض این است که افراد بر اساس یک هدف برانگیخته می‌شوند تا بفهمند چگونه بر خود و محیطشان مسلط شوند. به عبارت دیگر انسان را مثل یک دانشمند در نظر می‌گیرد که به دنبال این است که جهان را درک کند و رویدادها را پیش بینی و کنترل کند. به عنوان مثال، دانش آموزی را در نظر بگیرید که نمره پایینی را در یک امتحان کسب کرده است، بنابراین این دانش آموز برانگیخته می‌شود تا علت نمره پایین خود را دریابد و به این طریق به کاستی خود در امتحان پی می‌برد.
دومین فرض بیانگر این است که افراد آدمی چگونه به علل رویدادهای مهم زندگی خود نگاه می‌کنند. واینر بیان می‌کند که این علل را می‌توان به عوامل درونی وبیرونی نسبت داد. اسناد دهنده در واقع یک جستجو کننده دانش است وهدف نهایی او دستیابی به دانش وکنترل محیط می‌باشد که این به سازگاری افراد با محیطشان کمک می‌کند.
هایدر (۱۹۸۵) بر این باور بود که مردم تمایل دارند که از روابط علی سر در آورند. تمایل افراد بر این است که رفتار خود و دیگران را بر مبنای قصد و نیت خودشان توجیه کنند. افراد از آن جهت به انجام امور می‌پردازند که دلخواه آنان است. بنابراین هنگامی که افراد به انجام کاری می‌پردازند که مورد مشاهده دیگران است مشاهده کنندگان خود به خود سعی می‌کنند که به علت انجام آن کار پی ببرند.
هدف نهایی اسناد دهنده دست یابی به دانش و مدیریت مؤثر بر خود و محیطش است. این تلاش برای تسلط یافتن افراد بر دانش مؤثر است که به آن‌ها اجازه می‌دهد یاد بگیرند و خود را با محیطشان سازگار کنند. جستجو برای درک و فهم امور و علل رویدادها مهم‌ترین منبع انگیزشی است. از این رو هدف این نظریه پیدا کردن راه‌هایی است که افراد به توضیح و تبیین رویدادها و روابط علت و معلولی بین آن‌ها بپردازند. مثلاً در مدرسه دانش آموزان می‌خواهند بفهمند که چرا بعضی به راحتی یاد می‌گیرند و می‌توانند مطالب را بخوانند و بعضی دیگر به سختی (شیخ الاسلامی، ۱۳۷۷).
در مجموع در مورد این نظریه می‌توان گفت جستجو برای درک و فهم امور و علل رویدادها مهم‌ترین منبع انگیزشی انسان است. از این روهدف این نظریه پیدا کردن راه‌هایی است که افراد به توضیح و تبیین رویدادها و روابط علت و معلولی بین آن‌ها می‌پردازد.
۲-۳- پیش‌آیندهای اسناد
طبق نظریه اسناد، افراد برای ساختن اسنادها از منابع اطلاعاتی گوناگونی استفاده می‌کنند. این منابع اطلاعاتی دردودسته کلی خلاصه شده‌اند که عبارت‌اند از عوامل محیطی وعوامل شخصی که در ادامه مورد بررسی قرار می‌گیرند (شیخ الاسلامی، ۱۳۷۰).
۲-۳-۱- عوامل محیطی^[۲۱]
در مدل واینر عوامل محیطی، اطلاعات خاص و هنجارهای اجتماعی را شامل می‌شود. اطلاعات خاص دانش مستقیمی را درباره علت‌های رفتار افراد فراهم می‌آورد. به عنوان مثال همه ما یک آگاهی ازتوانایی‌هاوشایستگی‌هایمان داریم وبر این اساس هم یک انتظاری از موفقیت و شکست در آینده خواهیم داشت.
افراد همچنین می‌توانند اطلاعاتی را که هنجارهای اجتماعی در اختیار آن‌ها قرار می‌دهد، در ساخت اسنادهای خود به کار ببرند. مثلاً دانش‌آموزی را فرض کنید که با بهره گرفتن از اطلاعاتی که از عملکرد همکلاسی‌هایش در امتحان به دست می‌آورد، می‌توانداسنادی رادر خصوص عملکرد ضعیف خود در امتحان بسازد.^[۲۲]
کلی^[۲۳] همچنین پیشنهاد کرد که همه اطلاعات می‌توانند مطابق چندین فاکتور طبقه‌بندی شوند که روی فرایندهای اسناد تأثیر می‌گذارند. کلی معتقد است که ما در هر اسناد علی به سه دسته اطلاعات نیاز داریم؛ اطلاعات مربوط به توافق^[۲۴]، اطلاعات مربوط به همسانی^[۲۵] واطلاعات مربوط به تمایز^[۲۶]. به عنوان مثال، خانم ارلی معلم علوم کلاس هفتم است که می‌خواهد بداند چرا کارلا در کلاس بدرفتاری می‌کند. اگر خانم ارلی مشاهده کند که کارلا فقط در کلاس او بی انضباط است و در کلاس‌های دیگر نیست (تمایز) و همچنین کارلا همیشه در کلاس او بی انضباط است (همسانی)، پس احتمال اینکه کلاس او مسبب رفتار کارلا است زیاد می‌شود. اگر خانم ارلی دید که نه تنها کارلا بلکه بقیه دانش آموزان کلاس نیز در کلاسش بی انضباط هستند (توافق)، پس باید چیزهای زیادی درباره کلاس او باشد که موجب این رفتار شده است. حالا فرض کنید کارلا در همه کلاس‌ها بی انضباط است (تمایز کم) و دانش آموزان دیگر هم آرام هستند (توافق کم)، در این صورت اسناد این رفتار کارلا به خودش نسبت داده می‌شود.
۲-۳-۲- عوامل شخصی
اطلاعات کنونی که افراد در اختیار دارند نیز تأثیر آشکاری بر ساخت اسناد‌های آن‌ها دارد. تعداد عوامل فردی که بر اسناد افراد تأثیر می‌گذارد در چهار مقوله خلاصه شده‌اند که به شرح زیر می‌باشند: