بیمه مسئولیت نوعی اطمینان‌دهی نسبت به بیمار جهت ادامه‌ی معالجه نزد پزشک می‌باشد. به عبارت دیگر این بیمه آسودگی خاطر را در هر دو (بیمار و پزشک) ایجاد می‌کند که در صورت بروز اشتباه (ناخواسته و سهوی) پشتوانه‌ای جهت جبران خسارت وجود دارد.
بنابراین با توجه به پشتوانه‌ی جبران خسارت ( بیمه‌ مسئولیت)، تمایل بیماران و پزشکان را به ادامه راه درمان و در نهایت سلامتی افراد جامعه افزایش می‌دهد.

اهداف تحقیق
شناسایی موانع موجود در بیمه مسئولیت مدنی پزشکان استان گیلان.
شناسایی زیر معیارهای هر یک از موانع فرهنگی، موانع امکانات و تجهیزات، موانع قانونی و موانع متفرقه.
رتبه‌بندی زیر معیارهای هر یک از موانع بیمه مسئولیت مدنی پزشکان استان گیلان.
ارائه راهکار برای هر یک از موانع.
سوالات تحقیق
موانع و مشکلات موجود در بیمه مسئولیت حرفه‌ای پزشکان استان گیلان کدامند؟
زیر معیارهای هر یک از موانع بیمه مسئولیت پزشکان استان گیلان کدامند؟
رتبه بندی موانع و زیر معیارهای بیمه مسئولیت حرفه‌ای پزشکان استان گیلان چگونه است؟
تعریف واژه ها و اصطلاحات تخصصی تحقیق
بیمه: لغت بیمه در فرهنگ عمید به صورت « واگذار کردن زیان ها و خطرهای احتمالی از قبیل خرابی، حریق، غرقه شدن و غیره با پرداخت مبلغ معین به عهده بنگاه‌های مخصوص این کار»تعریف شده‌است. در فرهنگ نفیسی بیمه به صورت «اطمینان در مقابل مخاطره‌ای که محتمل الوقوع باشد» است. همچنین قانون بیمه مصوب اردیبهشت ۱۳۱۶، بیمه را به صورت«عقدی که به موجب آن یک طرف تعهد می‌کند در ازای پرداخت وجه یا وجوهی از طرف دیگر، در صورت وقوع یا بروز حادثه خسارت وارده را جبران نموده و یا وجه معینی بپردازد»و همچنین«متعهد را بیمه‌گر، طرف تعهد را بیمه‌گذار، وجهی را که بیمه‌گذار به بیمه‌گر می پرازد حق بیمه و آنچه را که بیمه می شود موضوع بیمه»تعریف کرده‌است(عمید،۲۹۹،۱۳۸۷).
مسئولیت: لفظ مسئولیت در لغت به معنی مواخذه و بازخواست است و در ارتباط با زندگی اجتماعی، مفهوم مسئول بودن یا مسئولیت به‌این معنی است که هر شخصی باید پاسخگوی آثار و نتایج اعمال خویش باشد.
مسئولیت گونه‌های مختلفی دارد که مهم ترین آنها مسئولیت اخلاقی و قانونی است. مسئولیت قانونی به مسئولیت مدنی و کیفری تقسیم می شود.
مسئولیت مدنی: شرط تحقق مسئولیت مدنی این است که شخص باید مرتکب فعل یا ترک فعلی شده باشد که به دیگری زیان رسانیده است و ضرر وارده متوجه یک شخص خصوصی باشد و عبارت است از تعهد و التزامی‌که شخص نسبت به جبران زیان وارد به دیگری دارد اعم از آن که زیان مذکور براثر عمل شخص مسئول یا عمل شخص وابسته به او و یا ناشی از اشیا و اموال تحت مالکیت یا تصرف او باشد. در فقه در همین معنی لفظ ضمان را به کار برده‌اند که معنی آن عبارت از هر نوع مسئولیت است(کریمی،۶۵،۱۳۷۳).
مسئولیت کیفری: مسئولیت کیفری وقتی به وجود می آید که فردی یا افرادی براثر کردار و رفتار خود نظم اجتماع را مختل و جامعه را متضرر کنند. بنابراین در مسئولیت کیفری خسارت وارده به جامعه ملاک قرار می گیرد.
مسئولیت اخلاقی: منظور از مسئولیت اخلاقی این است که انسان در مقابل خداوند یا وجدان خویش جوابگوی خطای ارتکابی باشد و در فعل یا ترک فعلی که به شکل مخالف با تعالیم دینی یا قواعد اخلاقی و وجدان باشد ظاهر می شود(حسینی نژاد،۸۴،۱۳۷۰).
مسئولیت قراردادی: منظور از مسئولیت قراردادی مسئولیت کسی است که در عقدی از عقود، اعم از عقد معین و غیرمعین تعهدی را پذیرفته باشد و به علت عدم ایفای تعهد یا تاخیر در ایفای تعهد و یا در حین ایفای تعهد و به سبب ایفای تعهد خسارتی به متعهد له وارد کند.
مسئولیت حرفه‌ای(شغلی): چنانچه در نتیجه کار و حرفه به دیگری ضرر وارد شود شخص مذکور در برابر دیگران مسئولیت حرفه‌ای دارد(عبادی،۲۷،۱۳۷۰).
خطای شغلی: خطای شغلی خطایی است که صاحبان مشاغل در هنگام اجرای شغلشان مرتکب شوند و از روش فنی متعارف و اصول مسلم آن شغل تجاوز کنند.
اساساً خطای شغلی خطایی است که در هنگام انجام دادن حرفه معین از نقض اصول و قواعد موضوعی و متعارف هر شغل برای مثال خطای پزشک در معالجه یا عمل جراحی، مهندس و معمار در ترسیم نقشه مهندسی و غیره به وجود می آید. می توان گفت که خطای شغلی خطایی است که صاحبان مشاغل در هنگام اجرای شغلشان اگر از روش فنی متعارف، مطابق اصول مسلم آن شغل تجاوز کنند، مرتکب می شوند(کاتوزیان،۵۲،۱۳۷۰).
بیمه مسئولیت مدنی حرفه‌ای پزشکان: پوشش موضوع این قرارداد عبارت است از جبران خسارت ناشی از مسئولیت مدنی حرفه‌ای بیمه‌گذار در قبال اشخاصی که به علت خطا، اشتباه، غفلت یا قصور در تشخیص، معالجه، مداوا، اعمال جراحی و به طور کلی امور پزشکی دچار صدمات جسمانی یا روانی و یا فوت شوند(محمود صالحی،۴۵،۱۳۷۲).
تقصیر: درباره تعریف تقصیر بحث و گفت وگو بسیار شده‌است ولی ماده ۹۵۳ قانون مدنی تقصیر را«تقصیر اعم است از تعدی و تفریط»تعریف می‌کند.
ماده ۹۵۱ تعدی را«تجاوز نمودن از حدود اذن یا متعارف نسبت به مال یا حق دیگری»تعریف می‌کند.
ماده ۹۵۲ تفریط را«عبارت از ترک عملی که به موجب قرارداد یا متعارف برای حفظ مال غیرلازم است»تعریف می‌کند. بنابراین می‌توان گفت تقصیر عبارت است از نقض تعهدی که شخص به موجب قانون یا قرارداد یا عرف به عهده داشته‌است. البته تبصره ماده ۳۳۶ قانون مجازات اسلامی نیز در یک تعریف کلی تقصیر را به صورت«تقصیر اعم است از بی احتیاطی، بی مبالاتی، عدم مهارت و عدم رعایت نظامات دولتی»تعریف کرده‌است (قانون بیمه،مصوب۱۳۱۶).
قلمرو تحقیق (موضوعی، مکانی، زمانی)
قلمرو موضوعی پژوهش: این تحقیق از نظر موضوعی در زمینه بیمه مسئولیت حرفه‌ای بوده ، که در حوزه بازرگانی و مدیریب بیمه قرار دارد.
قلمرو مکانی پژوهش: قلمرو مکانی این تحقیق جامعه پزشکی استان گیلان می باشد.
قلمرو زمانی پژوهش: دوره زمانی انجام این تحقیق از بهمن ماه ۱۳۹۲ تا شهریورماه ۱۳۹۳ می باشد.
مبانی نظری و پیشینه تحقیق
تاریخچه بیمه
همه‌ قوم‌ها و تمدن‌های کهن کوشیده‌اند به شیوه‌ای زیان‌های رسیده به خود را کاهش دهند. از زمان‌های دور مردم جواهر و چیزهای ارزشمند خود را برای روزهای گرفتاری نگهداری می‌کردند و هنوز هم چنین شیوه‌ای وجود دارد (محمود صالحی، ۱۳۸۴، ۶۹).
گاهی چیزهای با ارزش را به پرستشگاه‌ها می‌سپردند و در برابر نگهداری از آن‌ها نیز هزینه‌ای پرداخت می‌کردند. چنین شیوه‌ای در بین سومری‌ها و بابلی‌ها وجود داشته‌است. اما پس‌انداز کردن همواره شیوه‌ی مناسبی نبود، چرا که گاهی یورشگران به چپاول پرستشگاه‌ها دست می‌زدند. هم‌چنین، تاراج بازرگانان و غرق شدن کشتی‌ها در دریا همواره وجود داشت (کریمی، ۱۳۸۳، ۲۳).
بازرگانان چینی برای پشتیبانی از یکدیگر از خطر نابودی کشتی‌های باری در طوفان‌ها یا دزدی‌های دریایی یا هر رویداد ناگوار دیگری که در دریا رخ دهد، بارهایشان را بین چند کشتی پخش می‌کردند و چنین می‌اندیشیدند که اگر یک کشتی در یک روز غرق شود یا آسیب ببیند، همه‌ی کشتی‌هایی که در چند روز به دریا می‌روند، همگی آسیب نخواهند دید. آن‌ها با این کار از زیان ناشی از غرق شدن کشتی‌ها یا دزدیده شدن کالاهایشان می‌کاستند (خدابخشی، ۱۳۸۸، ۵۴).
تاریخچه پیدایش بیمه در جهان
‌ نخستین نوع بیمه که قبل از سده نوزدهم مورد عمل قرار گرفته، بیمه باربری دریائی است. بقیه رشته ها کم وبیش بعد از انقلاب صنعتی به تدریج از این زمان به بعد شروع شده‌است. دومین رشته، بیمه آتش سوزی است که بعد از آتش سوزی مهیب لندن به فکر اندیشه گران رسید عموما با پیشرفت تکنولوژی و ورود فراورده‌های صنعتی، با وجود رفاهی که برای بشر به ارمغان می آورند بالقوه خطرهای جانی ومالی نیز درپی دارند. بیمه‌گران مدام درفکر ارائه تامین بیمه‌ای برای این دسته از خطرها هستند. اینکه کدامین قوم یا ملت، نخستین بار با بیمه آشنا شد معلوم نیست. برخی دریا نوردان فنیقی را مبتکر بیمه دریائی میدانند (محمود صالحی، ۱۳۸۴، ۷۰).
بدینصورت که دریانوردان از بازرگانان وام دریافت می‌کردند و هرگاه دریانورد بدهکار با موفقیت سفر خود را به پایان می‌برد، موظف بود که اصل و بهره وام دریافتی را ظرف مدت معین به بازرگانان طلبکار بپردازد. درطول این مدت کالای دریانورد درگروبازرگان بودواگر به موقع موفق به دریافت طلب خود نمیشد میتوانست کالا راحراج کند. ولی اگر کشتی دریانورد باحوادث دریا مواجه می شد یا دزدان دریائی حمله ور میشدند و کالا به غارت میرفت وام‌دهنده حقی در مورد اصل و بهره وام پرداختی نداشت. بنابراین بازرگان وام‌دهنده خطر را تقبل می‌کرد. یعنی برگشت اصل و بهره وام در گرو سالم به مقصد رسیدن کالا بود. بهره‌این نوع وام‌ها بیشتراز وام عادی بود و این مابه‌التفاوت بین میزان بهره وام عادی و وام دریائی را می‌توان حق بیمه خطری محسوب کرد که بازرگان وام‌دهنده به عهده گرفته‌بود. این نوع وامها را در تاریخ و پیدایش بیمه، بیمه وامهای دریائی نامیده‌اند که در سده‌های پنجم و ششم قبل از میلاد مسیح در مدیترانه شرقی که مرکز تجارت اروپای آن زمان بود رواج داشت. بدینصورت که سرمایه داران یونانی به صاحبان کشتی‌ها وماالتجاره‌ها وام با نرخی بالاتر از وام عادی پرداخت میکردند.
حتی برخی تاریخ نگاران اعتقاد دارند که سابقه‌این نوع وامها به دو هزار سال قبل از میلاد میرسدکه بین بازرگانان و دریانوردان هندی متداول بود. برخی معتقد هستند که تقسیم ریسک را که امروزه یکی از ویژگیهای حرفه بیمه‌گری محسوب میشود چینی‌ها در سه هزار سال قبل از میلاد رعایت می‌کردند (حسینعلی‌نژاد، ۱۳۸۷، ۳۱).
تاریخچه پیدایش بیمه در ایران
‌ طبق اسنادی که تاکنون بدست آمده “بیمه” در ایران از دوره کیقباد (حدود پنج هزار سال پیش) آغاز شده‌است. در این دوره اگر کسی دچار آسیب می شد باید به او تاوان یا بیمه داده می شد که به بیمه تاوان و به بیمه شدگان دریغمندان می‌گفتند (کریمی، ۱۳۸۲، ۱۵).
به گزارش شبکه خبری صداقت به نقل از مهر، پادشاهی کیقباد برابر دوره‌ای است که در ایران پادشاهیهای کوچک (ملوک الطوایفی) پدید آمده بود. ایرانیان در آن زمان دریافتند که زیر یک درفش و یک حکومت مرکزی بودن بسیار بهتر است و در برابر دشمنان یارای مقاومت بیشتری دارند به همین دلیل از میان خود یک شاه انتخاب کردند که بر بقیه حکومت می‌کرد و شاهنشاه خوانده می‌شد.
در آن زمان کیقباد نماد شاهی بود که تمام ایران به فرمانش بودند. یکی از این فرمانها پرداخت بیمه به آسیب دیدگان بوده است. در زمان پادشاهی کیقباد اگر کسی دچار آسیب می شد یا خانه اش آتش می‌گرفت یا کشتزارش با خشکسالی بی ثمر می‌ماند باید به او تاوان یا بیمه داده می‌شد.
فریدون جنیدی نویسنده کتاب “حقوق جهان در ایران باستان” گفت: در بررسی اشعار شاهنامه و کتاب اوستا به‌این مسئله پی بردم که از دوره کیقباد به کسانی که دچار خسارت یا آسیب می شدند تاوان تعلق می‌گرفت.
جنیدی بیان کرد: طبق نوشته‌های کهن از جمله اوستا و شاهنامه فردوسی، تاریخ بیمه به دورانی دورتر از هخامنشیان یعنی حدود ۴۸۰۰ تا ۵۰۰۰ سال پیش مربوط می شود. با این حال هنوز در مورد بسیاری از مناطق ایران مانند خوراسان، اسپهان و… مطالعه و کاوش نشده است تا بتوان گفت اسنادی وجود دارد که نشان دهنده قدمت بیشتر پرداخت تاوان باشد (امین و شریک، ۱۳۸۷، ۲۵).
سابقه فعالیت بیمه در کشور به صورت غیر رسمی بیش از یک قرن است. نخستین بار در سال ۱۲۸۹ خورشیدی دو شرکت بیمه خارجی به تاسیس نمایندگی در ایران اقدام کردند. اولین قانونی که در ایران درخصوص شرکت‌های بیمه به تصویب رسید قانون مربوط به ثبت شرکت‌ها مصوب دوم آذر ۱۳۱۰ است که در ماده ۸ آن شرکت‌های بیمه اعم از ایرانی و خارجی را تابع نظام نامه‌ای دانست که از طرف وزارت عدلیه تنظیم می‌شود (گلچینیان، ۱۳۸۹، ۳۷).
تاسیس شرکت سهامی بیمه ایران در ۱۵ آبان ۱۳۱۴ وتصویب قانون بیمه در هفتم اردیبهشت ۱۳۱۶ را باید نقطه آغاز تحولات بازار بیمه کشور دانست. با تصویب این قانون حدود ۱۰ شرکت بیمه خارجی شعب و نمایندگی‌های خود در ایران را ثبت کردند. درسال ۱۳۲۹ نخستین شرکت بیمه خصوصی ایرانی به نام “بیمه شرق ” تاسیس شد و پس از آن در دهه های بعد تعداد دیگری از شرکت‌های بیمه خصوصی ایرانی و یا با سرمایه گذاری مشترک ایرانی و خارجی در ایران آغاز به فعالیت کردند (کمالخانی، ۱۳۸۸، ۴۹).
تعریف بیمه
‌ بیمه، عقدی است که طی آن خطر قریب‌الوقوعی را که ممکن است برای دارائی، فعالیت یا جان فردی پیش آید؛ به شرکت بیمه منتقل می‌کند تا طی آن زیان مادّی ناشی از خطر را جبران نماید.