فصل دوم:راه های افزایش هوش هیجانی ۸۹
۲-۲-راه های افزایش هوش هیجانی ۹۰
۲-۲-۱-تعامل والدین با کودک ۹۰
۲-۲-۲-آگاهی از هیجان ها ۹۱
۲-۲-۳-نحوه ی رفتار والدین با فرزندان ۹۱
۲-۲-۴-ایجاد محیط امن عاطفی ۹۲
۲-۲-۵-آموزش مهارت های اجتماعی ۹۲
۲-۲-۶-تقویت ایمان ۹۳
نتیجه گیری ۹۴
فهرست منابع و مأخذ……………………………………………………………………………………………….۹۵
مقدمه
ساختار مغز انسان با وجود رشد سرسام آوری که در علوم ریاضیات و منطق داشته است، از نظر عواطف با انسان های اولیه تفاوت چندانی نکرده است. هنوز واکنش انسان در هنگام خشم، جریان یافتن خون به دست ها و افزایش ضربان قلب را در پی دارد. در واقع با وجود رشد بسیار بالای خردورزی انسان که فاصله ی زیادی با اجدادش پیدا کرده است، عواطف و احساسات او تغییر زیادی نکرده و انسان در این زمینه رشد چشمگیری نداشته است. با وجود این خیلی پیش از آن که مغز متفکر و منطقی پدید آید، مغز هیجانی وجود داشته است. در واقع بادامه ی مغز که در مسایل هیجانی تخصص دارد و مخزن خاطرات هیجانی است، در جریان تکامل نوع بشر، موجب پیدایش قشر مخ شده است. مغز انسان در قرن ۲۱ زندگی می کند در صورتی که قلب او در درون پارینه سنگی است .
ویژگی های زندگی اجتماعی و لزوم تعامل با دیگران، کاربرد بسیاری از هیجان ها را که روزگاری از بهترین و در دسترس ترین ابزارهای بشری بودند، تحت الشعاع خود قرار داده است. در جامعه ی متمدن امروزی ماهیت مشکلاتی که برای بشر به وجود می آید، متفاوت از نوع مشکلاتی است که انسان های اولیه با آن ها رو به رو بوده اند. مشکلات امروزی ما بیشتر در قالب ارتباط های انسانی رخ می نماید که استفاده از راهکار جنگ و گریز، یعنی برخوردهای هیجانی و انفعالی شدید، در مقابله با آن ها نا کارآمد است .

سؤال این است پس باید چه کرد؟ این گونه استدلال می کند که در حال حاضر حفظ انسجام گروهی انسان ها، مقابله کارآمد با مسایل و مشکلات و در نهایت بقای آن ها، مستلزم تحولی بر مبنای هوش اجتماعی در راستای تمایز و تعدیل هیجان ها است .
واژه هوش هیجانی نخستین بار درسال ۱۹۹۰توسط دکتر پیتر سالودی از دانشگاه یل ودکتر جان مایر از دانشگاه نیو همیشایر مطرح شده است.
هوش هیجانی به عنوان یک مفهوم جدید در روان شناسی حاصل در هم تنیدگی دو ذهن هیجانی وعقلانی است. هوش هیجانی رابطه متقابل عقل و احساس است واز آنجا که انسان ها به طور غالب نه به طور عقلانی هستند و نه احساسی از قابلیت فرد برای انطباق با محیط اطراف وکنار آمدن با مشکلات زندگی به کارکرد ترکیبی قابلیت های عاطفی وعقلانی بستگی دارد. .
امروزه هوش هیجانی موضوع مورد بحث بسیاری از تحقیقات وپژوهش های مربوط به بررسی تفاوت های فردی شده است. توانایی پیش بینی موفقیت های زندگی ونیز نقش اساسی این سازه در اغلب اختلالات روانی می تواند از دلایل علاقه به مطالعه هوش هیجانی باشد. ماهیت آموزش پذیری، قابلیت یادگیری و قابلیت ارتقا و شکوفایی هوش هیجانی موجب گردیده تا به این پدیده بیش از پیش توجه شود لذا در این تحقیق برانیم که میزان تاثیر آن را بر پیشرفت تحصیلی و بهداشت روان مورد بررسی قرار دهیم واینکه چگونه از این پدیده می توانیم برای ارتقای سطح و کیفیت تحصیل و بهبود بهداشت روان جامعه کمال استفاده را بکنیم .
در حقیقت، این هوش مشتمل بر شناخت احساسات خویش و دیگران و استفاده از آن برای اتخاذ تصمیم‏های مناسب در زندگی است؛عاملی است که هنگام شکست، در شخص ایجاد انگیزه می‏کند و به واسطه داشتن مهارت‏های اجتماعی بالا، منجر به برقراری رابطه خوب با مردم می‏شود. نظریه «هوش هیجانی» دیدگاه جدیدی درباره پیش‏بینی عوامل مؤثر برموفقیت و همچنین پیش‏گیری اولیه از اختلالات روانی فراهم می‏کند که تکمیل‏کننده علوم شناختی، علوم اعصاب و رشد کودک است.
هوش هیجانی بهترین پیش‏بینی‏کننده موفقیت افراد در زندگی و نحوه برخورد مناسب با استرس‏هاست. این نوع هوش با توانایی درک خود و دیگران (خودشناسی و دیگرشناسی)، ارتباط با مردم و سازگاری فرد با محیط پیرامون خویش، پیوند دارد. با وجود شهرت سریع این مفهوم، تحقیقات تجربی در این زمینه، تازه در آغاز راه خود است.
هوش هیجانی از پنج مولفه درون فردی، بین فردی، انطباق پذیری، مدیریت استرس و خلق کلی تشکیل شده است. سطح پایین هوش هیجانی را می توان از طریق آموزش افزایش داد افرادی که از هوش هیجانی پایینی برخوردارند قادر نیستند از سازوکارهای منسجم و منظم استفاده کنند بنابراین مستعد ابتلاء به اختلالات اضطرابی می باشند.
برای روشن شدن این مفهوم و جایگاه آن، ابتدا دو مفهوم «هوش» و «هیجان» ذکر می‏شوند. پس از بیان تاریخچه هوش غیرشناختی، تعاریف و الگوهای هوش هیجانی تبیین و سپس به کاربردهای آن اشاره می‏شود. توجه به هیجان ها و کاربرد مناسب آن ها در روابط انسانی، درک احوالات خود و دیگران، خویشتنداری و تسلط بر خواسته های آنی، همدلی با دیگران و استفاده ی مثبت از هیجان ها در تفکر و شناخت موضوع « هوش هیجانی » می باشد را مورد بررسی قرار می دهیم.در پایان،راه های افزایش هوش هیجان بیان می شود.
بخش اول: کلیات
فصل اول: طرح تحقیق
۱-۱-۱-بیان مسئله
یکی از سؤالات مهم که بشر باآن مواجه است این است که چرا بعضی از افراد از هوش کافی برخوردارند و در زمینه تحصیلی موفق هستند و رتبه های بالایی دارند اما در زندگی اجتماعی و شغلی و روابط اجتماعی موفقیتی ندارند. دانشمندان با مطالعاتی که انجام دادند به این نتیجه رسیدند که انسان دارای دو نوع هوش می باشد یکی هوش شناختی–دیگری هوش هیجانی،دو هوش هیجانی و شناختی نیروهای نسبتا مستقل از هم هستند و عملکرد هوش هیجانی سریع ترازهوش خرد گراست.شواهد بسیاری ثابت می‌کنند افرادی که مهارت هیجانی دارند در هر حیطه‌ای از زندگی ممتازند؛ خواه در روابط عاطفی و صمیمانه، خواه در فهم قواعد ناگفته‌ای که در خط مشی سازمانی به پیشرفت می‌ انجامد، و چه در آموزش، تربیت فرزند و مسائل خانواده و چه در بخش سلامت روان و شخصیت. هوش هیجانی به عنوان یک پدیده مورد توجه، نه تنها جنبه تئوریک روان‌شناختی دارد، بلکه با ارتقای آن در میدان عمل می‌توان پاسخ‌های مناسبی برای بسیاری از مشکلات نهفته زندگی یافت. اگر انسان از هوش هیجانی بالایی بهره‌مند باشد، می‌تواند با چالش‌های زندگی فردی و اجتماعی خود، بهتر سازگار شود و هیجان‌های خود را به گونه‌ای مؤثر مدیریت کند.
هوش هیجانی پیش بینی کننده موفقیت افراد در زندگی و نحوه برخورد مناسب با استرس هاست.پرورش و رشد هوش هیجانی ازاهمیت زیادی برخوردار است.افرادی که از نظر هوش هیجانی در سطح بالاتری هستند.
تحقیقات نشان داده است که ویژگی های زیر را دارا هستند:
۱- یادگیرندگان بهتری هستند.
مشکلات رفتاری کمتری دارند.
هیجان های خود را به خوبی بیان می کنند.
۴- به حرف های دیگران خوب گوش می کنند.
۵- از خود خشونت کم تری نشان می دهند.
۶ - دوستان زیادی پیدا می کنند.
۷ - خوشحال و با نشاط هستند.
۸- تحمل مشکلات در آن ها زیاد است.
۹- درباره اطرافیان خود احساس خوبی دارند.
۱-۱-۲- پیشینه تحقیق:
در زمینه روان شناسی کتب مختلفی که مرتبط با موضوع این نوشتار باشد و به طور اخص به هوش هیجانی و مؤلفه های آن پرداخته باشد نگاشته شده است. اما هوش هیجانی از نگاه قرآن و حدیث کم تر مورد توجه قرار گرفته است. در زمینه هوش هیجانی می توان به کتب زیر اشاره نمود:
-منصف، گیتونی و وست ایوبری. هویت و هوش هیجانی. ترجمه پریچهر به‌کیش (طوبی).تهران:انجمن اولیا مربیان.۱۳۸۵.
-تراویس برادبری و جین گریوز، هوش هیجانی(مهارت‌ها و آزمون ها). ترجمه مهدی گنجی.تهران: ساوالان.پنجم:۱۳۸۴
-هری الدر، چگونه هوش خود را افزایش دهید؟. ترجمه فرشاد نجفی پور.تهران:نسل نواندیش.۱۳۸۲.
-استیو، هین.هوش هیجانی برای همه.مترجمان:رؤیا کوچک انتظار،مژگان موسوی شوشتری.مؤسسه انتشاراتی تجسم خلاق.اول:۱۳۸۴.
-گلمن، دانیل.ترجمه نسرین پارسا.تهران:نسل نواندیش.۱۳۸۰.
-شریفی،محمد رضا. مهارت های زندگی در سیره ی نبوی. مشهد: قدس رضوی.ششم:۱۳۸۸.
-شجاعی،محمد صادق.توکل به خداراهی به سوی سلامت خود و سلامت روان.قم:موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی ره،مرکز انتشارات. دوم:۱۳۸۵.
-باقریان،محمد.تصمیم گیری حکیمانه. با همکاری حسن عابدی و دیگران. تهران: مرکز آموزش مدیریت دولتی.اول: ۱۳۸۰ .
-اکبری، محمود. مهارت های زندگی.تهران: فتیان. ششم:۱۳۹۱.
-ابراهیمی،احمد.راهکارهای عملی آموزش اخلاق و مهارت های زندگی. قم: مؤسسه بوستان کتاب(مرکز چاپ و نشر دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم). دوم:۱۳۸۷.
۱-۱-۳- ضرورت تحقیق :
هر فرد در هر موقعیتی با افراد جامعه در ارتباط است و بنا به ضرورت،معاشرت در زندگی بخشی از زندگی اجتماعی محسوب می شود . انسان برای ارتباط مفیدترباید اطلاعات خود را در شیوه ی اعمال مدیریت در حالات روحی گفتار،اعمال و رفتار،افزایش دهد. ضرورت داشتن اطلاعات مدیریت هوش هیجانی کمتر از داشتن دیگر اطلاعات زندگی نیست.امروزه دانشمندان نیز پس از قرن ها تاکید قرآن و روایات به ضرورت این امر آگاه شده اند.انسان باید بکوشد تا مدیریت هوش هیجانی، هم رفتار، کردار، عواطف و احساسات خود، و هم با نوع کنش مثبت، واکنش شخص مقابل را مدیریت کند تا بتواند رضایت خاطر خود و دیگران و در نهایت رضایت خالق هستی را به دست آورد. در رویکرد دینی، رابطه انسان با دیگران با عطف توجه به نیازمندی های بندگان خدا، رضایت کردگار را در حوزه ارتباطی انسان موحد رقم می زند. با این توصیف ،انسان ها نیازمند رابطه با خلق خدا هستند و در این عرصه در رفع نیازهای دیگران خواهند کوشید. شناخت های نادرست و غلط و مهارت های هیجانی نابجا و نادرست و عدم توانایی هیجان می تواند سلامت ذهنی، جسمی و روانی افراد را تهدید کند. مدارس و فرهنگ ما صرفا بر توانایی های تحصیلی تاکید می کنند و هوش هیجانی یعنی مجموعه ای از صفاتی که بی اندازه در سرنوشت افراد اهمیت دارد را نادیده می انگارند.
۱-۱-۴-اهداف و کاربردهای تحقیق
اهداف علمی
۱.تبیین جایگاه هوش هیجانی در زندگی
۲.توجه به موضوع هوش هیجانی به عنوان مهم ترین عامل در موفقیت افراد در هر حیطه ای از زندگی
اهداف کاربردی
۱.استفاده از این پژوهش در مراکز علمی و دانشجویان رشته روان شناسی