وظیفه حکم می کند که دستورات الهی را یاد بگیریم و به کار بگیریم تا بتوانیم غریزه را کنترل کنیم . اگر وظیفه خوب انجام نشود انسان بدتر از حیوان می شود . خوی درندگی و قتل و جنایت پیدا می شود . پس هر دو باید با هم باشد .
فصل چهارم
راهکارهای مقابله با هوی
پرستی از نگاه قرآن و نهج البلاغه
مقدمه
برای علاج شخص مبتلایی که با عجز و ناتوانی به دام انگیزه های نیرومند و در چنگال پر قدرت هوای نفسانی افتاده است، لازم است در نفس انسان، یک عامل تکوینی مؤثر و نیرومند ایجاد شود، تا بتواند در برابر آن به مقاومت پردازد. باید در مقابل آن انگیزه های شیطانی از راه اندیشه درست، انگیزه های رحمانی را ایجاد و یا دقیق تر بگوییم بیدار و هشیار کرد، چرا که انگیزه ها به طور کلّی اعم از شیطانی یا رحمانی، فطری انسان هستند و در سرشت وی جای دارند؛ با این تفاوت که در بسیاری از موارد، عوامل و شرایط خارجی موجب می شوند تعدادی از آن ها شکوفا، زنده و فعّال و احیاناً در نهایت، یکّه تاز میدان نفس انسان شوند و اکنون ما می خواهیم آن ها را از تاخت و تاز باز داریم و در جایگاه اصلی خود قرار دهیم تا از گلیم خویش پا را درازتر نکنند، لازم است در برابر آن ها نیروی دیگری ایجاد و انگیزه دیگری را تقویت کنیم در حدّی که بتواند بر آن ها غالب شود. ( مصباح یزدی، اخلاق در قرآن، ج ۱ ، ص ۱۸۸ ) .

هوی پرستی از بزرگ ترین خطرات پیش روی انسان است باید راه رهایی از آن را به خوبی شناخته و طی نمود و اگر راه، درست شناخته نشود یا در پیمودن راه کوتاهی شود، چه بسا در مواردی منجر به جهل مرکب شده و انسان از جایی که فکرش را نمی کند، دچار آسیب جبران ناپذیر می گردد. در طول تاریخ کم نبوده اند افراد و گروه هایی که در چنین دامی گرفتار شده اند .
انسان موجودی مرکب و دارای غرائز گوناگونی است. غرائز نیرمندی از قبیل : شهوت، غضب، حرص، طمع …… . در مقابل این غرائز، عقل، فطرت و وجدان اخلاقی وجود دارد. انسان از نظر معنا، باطن و روح ممکن است آدمی آزاد یا برده باشد یعنی ممکن است بنده هوا و هوس ، حرص و طمع و …. باشد یا ممکن است از همه این ها آزاد باشد. و هما ن طوری که از نظر اجتماعی آزاد مرد بوده و زیر بار ذلّت نمی رود، از نظر اخلاق و معنویّت هم آزادی خود را حفظ کرده باشد، یعنی وجدان و عقل خودش را آزاد نگه دشته باشد. پس آزادی معنوی در زبان دین به معنای ( تزکیه نفس ) و ( تقوا ) می باشد .
یکی از مبارزات بسیار سخت و دشوار، مبارزه با هواهای نفسانی است زیرا که سرشت انسان گرایش به لذّات و هوس رانی دارد، بنابراین طبع و خواهش دل را سر جای خود نشاندن و تربیت و اصلاح آن کاری مشکل و به تعبیر رسول مکرّم اسلام ( صلّی الله علیه و آله ) جهاد اکبر است . حضرت رضا ( علیه السّلام ) فرموده که رسول خدا ( ص ) در راه با یکی از اصحاب خود که از جبهه ی جنگ بر می گشت مواجه شد، او ژولیده و غبار آلوده و مسلح به طرف منزل خود می رفت. حضرت به وی فرمود : از جهاد اصغر برگشته ای و به جهاد اکبر باز می گردی. عرض کرد: مگر جهادی بالاتر از جنگ با شمشیر هست؟ فرمود : بلی. جهاد آدمی با نفس خود . ( ارفع، اخلاق در قرآن ، ۱۳۷۵ ، ص ۷۹ )
مراحلی برای مبارزه با هوای نفس وجود دارد که به آن ها اشاره می کنیم :