۲-۵-۱- منظره ظاهری پرگنه‌های قارچی
دو نوع پرگنه در قارچ‌ها وجود دارد.
۱ـ پرگنه‌های مخمری[۱۹] یا لوور[۲۰]، این پرگنه شبیه پرگنه باکتری‌ها بوده و در محیط جامد مانند باکتری‌ها بی حرکت، کم و بیش برجسته با سطح مات یا درخشان و به رنگ سفید یا متمایل به زرد و قرمز آجری با قوام خامه‌ای نمایان می‌شوند. مخمر‌ها در محیط مایع در سطح ایجاد مایع نموده و یا در ته لوله رسوب می‌کنند و مایع روی محیط، کاملا زلال می‌باشد. رشد و نمو مخمر‌ها سریع بوده و در طی ۲ الی ۴ روز صورت می‌گیرد و آنها را مانند باکتری‌ها به طور خطی یا نقطه‌ای کشت می‌دهند (امامی و همکاران، ۱۳۷۰).
۲ـ پرگنه‌های رشته‌ای[۲۱] یا فیلامان[۲۲]، کلنی‌های رشته‌ای در محیط جامد دارای محور رشد گریز از مرکز بوده و دارای رشته‌های هوایی می‌باشند و نیز رشته‌ها در محیط کشت نفوذ کرده و از مواد غذایی آن استفاده می‌نمایند.
پرگنه‌های رشته‌ای شکل در محیط مایع، به صورت یک گلوله مدور از رشته‌های منشعب و شعاعی نمودار می‌شوند و در این حالت معمولا بیرنگ هستند. رشد و نمو کلنی‌های رشته‌ای ساپروفیت در عرض ۴۸ ـ ۲۴ ساعت صورت گرفته، در حالی که کلنی‌های بیماری زا پس از گذشت چند روز و گاهی چند هفته رشد می‌نمایند.
رنگ و شکل کلنی‌های رشته‌ای بسته به نوع قارچ‌ها و برای یک نوع قارچ معین بسته به نوع کشت کاملا متفاوت و متغیر است. به طور کلی رنگ کلنی‌ها، مختلف (سفید، آبی، سبز، خاکستری، کرم، بنفش و …) و به اشکال صاف، چین دار، پوستی، پودری، کرکی، پنبه ای، پشمی‌و مخملی مشاهده می‌شوند.
ب ـ اشکال ریزبینی قارچ‌ها: دو شکل ریز بینی در قارچ‌ها قابل رویت هستند:
۲-۵-۱-۱-شکل مخمری:
مخمر‌ها به اشکال تک سلولی، گرد یا بیضی کم و بیش کشیده و دارای غشاء نازک و یا ضخیم هستند که با عمل جوانه زدن، تکثیر حاصل می‌کنند. هر سلول جدا شده قادر است دوباره ایجاد جوانه نموده و ازدیاد حاصل کند. یک مخمر معمولا می‌تواند تعدادی جوانه ایجاد کند. در بعضی از مخمر‌ها سلول جوانه از سلول اصلی جدا نشده بلکه درازتر می‌شود و با اتصال سست به سلول اصلی می‌چسبد و ممکن است دنبال یکدیگر قرار گرفته و یا شاخه‌های جانبی ایجاد کنند. این حالت را رشته‌های کاذب[۲۳] می‌نامند (امامی و همکاران، ۱۳۷۰).
۲-۵-۱-۲-شکل رشته‌ای:
رشته‌ها از لوله‌های پیچ در پیچ و کج و معوج و منشعب با غشایی محدود، دارای پروتوپلاسم و هسته تشکیل گردیده‌اند. این رشته‌ها از اسپورهایی [۲۴] که در محیط مناسب از نظر مواد غذایی و رطوبت قرار می‌گیرند تشکیل شده که ابتدا از لوله [۲۵] رویا سپس در اثر رشد از قسمت انتهایی، رشته‌های قارچ تولید می‌شوند. این رشته‌ها ممکن است دارای جدار عرضی[۲۶] و یا بدون آن[۲۷] باشند و در اثر رشد راسی و دائمی‌خود ایجاد شاخه‌های جانبی نموده توده حصیر مانندی که به آن میسلیوم[۲۸] یا تال[۲۹] می‌گویند به وجود می‌آورند (امامی و همکاران، ۱۳۷۰).
رنگ پشت کلنی‌ها مربوط به رنگ جدار رشته‌های قارچی است. قارچ‌ها در محیط کشت، ایجاد رنگدانه [۳۰] نموده و در عمق آن نفوذ کرده و محیط کشت را رنگین می‌نمایند.
بعضی از قارچ‌ها بر حسب شرایط محیط کشت می‌توانند به دو شکل دیده شوند:
۲-۵-۱-۳-شکل مخمری (بیماری زا)
که در محیط‌های غنی مانند عصاره قلب و مغز[۳۱] و ژلوز خوندار[۳۲] در حرارت ۳۷ درجه سانتی گراد و یا در بدن موجودات زنده (انسان و حیوان) مشاهده می‌گردد.
۲-۵-۱-۴-شکل رشته‌ای (غیر بیماری زا)
که در محیط سابور و دکستروز آگار[۳۳] در حرارت ۲۵ درجه سانتی گراد و یا در محیط خارج در خاک، نباتات و فضولات پرندگان دیده می‌شود (امامی و همکاران، ۱۳۷۰).
۲-۵-۲- تکثیر و تولید مثل قارچ‌ها
قارچ‌ها به طریق جنسی یا غیر جنسی و یا مجموع این دو حالت تکثیر می‌شوند:
۲-۵-۲-۱-تولید مثل جنسی:
تولید مثل جنسی به وسیله سلول‌های جنسی انجام می‌گردد. سلول جنسی به سلولی گفته می‌شود که به منظور تولید مثل با سلول دیگری که از نظر خواص فیزیولوژیکی مشابه با خود او نباشد بیامیزد. نتیجه این آمیزش، الحاق و اختلاط سیتوپلاسم و هسته دو سلول جنسی و ایجاد سلول واحدی به نام سلول تخم[۳۴] است. از نظر ژنتیکی تعداد کروموزوم‌های موجود در هسته سلول‌های تخم دو برابر تعداد کروموزوم‌های موجود در هسته هر یک از سلول‌های جنسی است. تکثیر جنسی معمولا به یکی از اشکال زیر صورت می‌گیرد (امامی و همکاران، ۱۳۷۰):
الف) آسکوسپور[۳۵]:
در این حالت معمولا تعداد ۸ ـ ۲ عدد سلول در داخل ساختمان کیسه‌ای شکل به نام آسکوس[۳۶] به وجود می‌آید. آسکوس ممکن است کروی، بیضی یا چماقی شکل بوده و می‌تواند بدون حفاظ و پوشش باشد مانند مخمر‌های حقیقی (ساکارومیسیس‌ها[۳۷]) و یا ساختمان حفاظتی که آسکوکارپ [۳۸] نامیده می‌شود، داشته باشد (امامی و همکاران، ۱۳۷۰).
آسکوکارپ ممکن اسست مدور و مسدود باشد که کلی ستوتی شیوم[۳۹] نامیده می‌شود و یا قمقمه‌ای شکل بوده و به وسیله مجرایی به خارج را داشته باشد که به آن پری تیشیوم[۴۰] می‌گویند.
ب) زیگوسپور [۴۱] :
در این حالت دوگامت نر و ماده متحرک ومشابه به یکدیگر نزدیک شده و متصل می‌گردنددر محل اتصال دو گامت، غشاء سلولی از بین رفته ابتدا سیتوپلاسم و سپس هسته‌های آن دو با یکدیگر مخلوط شده و می‌آمیزند و در نتیجه سلول واحدی به نام تخم یا زیگوت به وجود می‌آید (امامی و همکاران، ۱۳۷۰).
ج) اووسپور[۴۲]:
دو گامت نر و ماده به اشکال و اندازه‌های مختلف راهترو گامت می‌گویند و در این فرم گامت نر متحرک و به مراتب کوچکتر از گامت ماده می‌باشد. این گامت‌ها به هم نزدیک شده و در اثر الحاق آنها اووسپور ایجاد می‌شود (امامی و همکاران، ۱۳۷۰).
۲-۵-۲-۲-تولید مثل غیر جنسی
عامل تولید مثل غیر جنسی، اسپور است و در واقع واحد تولید مثل به شمار می‌رود ولی منحصر به فرد نیست زیرا اندام‌های اسپور مانند نیز در نتیجه تقسیم و تغییر شکل سلول‌های رویشی به طرق مختلفی که ذیلا شرح داده می‌شوند به وجود می‌آیند و مانند اسپورها عمل می‌کنند (امامی و همکاران، ۱۳۷۰):
الف) اسپور:
اسپور عضوی است که موجب ازدیاد قارچ می‌گردد. شکل اسپورها مدور یا بیضی کم و بیش کشیده می‌باشد. این اعضاء ممکن است تک سلولی یا چند سلولی با جدار عرضی باشند. اندازه اسپورها از ۱۲ ـ ۲ میکرون متفاوت می‌باشد و از غشاء ظریف یا ضخیمی‌که دو جداره و بی رنگ یا به رنگ‌های مختلف است پوشیده شده است. اسپورهای کوچک به نام میکروکونیدیا[۴۳] و اسپورهای بزرگ به نام ماکروکونیدیا[۴۴] موسومند (امامی و همکاران، ۱۳۷۰).
ب) تقسیم دوتایی[۴۵]:
سلول اصلی یا سلول مادر از طول یا عرض، شکافی در جدار پدیدار کرده و هسته و سیتوپلاسم به دو قسمت تقسیم می‌شود. این طریق ساده ترین نوع تکثیر و خاص تک سلولی‌هاست. با اینکه مخمر‌ها جزء قارچ‌های حقیقی به شمار می‌روند ولی با این روش نیز تکثیر می‌یابند (امامی و همکاران، ۱۳۷۰).
ج) آرتروسپور[۴۶]
در این حالت رشته‌های قارچی از محل تیغه‌های میانی جدا شده و دنبال یکدیگر قرار می‌گیرند (امامی و همکاران، ۱۳۷۰).
د) جوانه زدن[۴۷]
این روش مخصوص تک سلولی‌ها است. وقتی رشد سلول کامل شد جوانه‌ای در نتیجه‌ی در هم شکستن مقاومت مخصوص نقطه‌ای غشای سلولی به روی آن ظاهر و مقداری از هسته و سیتوپلاسم سلول اصلی وارد این برجستگی می‌گردد. با ورود هسته و سیتوپلاسم، جوانه کم کم متسع شده و بزرگ می‌شود. همزمان با حجیم شدن جوانه، محل اتصال آن به سلول اصلی به همان نسبت که جوانه بزرگ می‌گردد باریک می‌شود و سرانجام می‌شکند و دو سلول که از هر حیث مشابه هستند به وجود می‌آیند و اگر این روش ادامه یابد، توده‌ای از سلول‌ها به وجود می‌آید که بلاستوسپور[۴۸] نامیده می‌شود (امامی و همکاران، ۱۳۷۰).
هـ ) کلامیدوسپور[۴۹]
رشته‌های قارچی در بعضی از قسمت‌ها کم و بیش حجیم گشته و دارای جداری ضخیم و پروتوپلاسمی غلیظ می‌شوند که به آن کلامیدوسپور می‌گویند و شکل مقاوم قارچ است (امامی و همکاران، ۱۳۷۰).
و) اسپورانژیوسپور[۵۰]
اسپورها در اندامی‌به نام اسپورانژیوم[۵۱] (که در نتیجه حجیم شدن یکی از سلول‌های رشته‌ها به وجود می‌آید) به دنبال تقسیم پی در پی هسته تشکیل می‌گردند. پس از این که هسته تقسیم شد سیتوپلاسم نیز به تعداد هسته‌ها قطعه قطعه شده و هر قطعه یک هسته را در خود می‌گیرد و ساختمان اسپور را کامل می‌سازد.
در این هنگام فشار داخل اسپورانژیوم به علت ازدیاد تعداد اسپورها، افزایش یافته در نقطه‌ای که مقاومت کمتر است شکافی ایجاد شده و اسپورها به خارج می‌ریزند (امامی و همکاران، ۱۳۷۰).
ز) خرد شدن[۵۲]
گاهی تولید مثل غیر جنسی خیلی ساده بوده و از خرد شدن رشته‌های قطعات مساوی و نا مساوی به شکل باکتری (با سیلی و کوکسی شکل) به وجود می‌آید (امامی و همکاران، ۱۳۷۰).
۲-۶- قارچ‌های مشاهده شده:
۲-۶-۱- آسپرژیلوس[۵۳]
اسپورهای این قارچ در طبیعت به حد وفور وجود دارند و روی میوه‌ها، نان، مرکبات، سبزیها به خصوص گوجه فرنگی دیده می‌شوند. و نیز می‌توان آن را به حالت ساپروفیت در آب، خاک، روی نباتات، پوست و مخاط انسان و حیوانات پیدا کرد. عفونت‌های شدیدی نزد فروشندگان دانه و آنهایی که شغلشان نگهداری پرندگان است و آسیابان‌ها و کشاورزان و کبوتر بازها (اغلب آنها کبوتر را در دهان خود دانه می‌دهند) دیده شده‌اند. انواعی که بیشتر شناخته شده عبارتند از:
آسپرژیلوس نیجر[۵۴]، آسپرژیلوس فلاووس[۵۵]، آسپرژیلوس نیدولانس[۵۶]، آسپرژیلوس فومیگاتوس[۵۷] (امامی و همکاران، ۱۳۷۰).
بعضی از انواع سم مهلکی به نام آفلاتوکسین[۵۸] تولید می‌کنند که سرطان زا است و همچنین ماده دیگری به نام آسپرژیلیک[۵۹] که سرطان زا نبوده و مسمومیت آن چندان خطر ناک نیست ایجاد می‌کنند. گونه‌های مختلف این قارچ در ایجاد بیماری ریه، گوش خارجی، ناخن و چشم و نیز مایستوما در انسان نقش مهمی‌دارند (امامی و همکاران، ۱۳۷۰).
ساختمان ظاهری قارچ : رشد کلنی در محیط سابورودکستروز آگار آهسته تا سریع و رنگ کلنی سفید، سبز آبی، سبز خرمایی، زرد مایل به سبز و سیاه، سطح آن مخملی تا پنبه‌ای و پشت کلنی سبز یا بی رنگ است.
ساختمان ریزبینی یا میکروسکوپی : ساختمان میکروسکوپی از میسیلیوم‌های رویشی شفاف و بیرنگ منشعب با تیغه میانی و دستگاه زایشی از کونیدیوفور با تیغه میانی یا بدون آن با جدار صاف یا خاردار تشکیل شده که معمولاً در انتها متسع و فراخ شده به شکل بیضی، چماقی، و یا کروی در می‌آید که به آن وزیکول[۶۰] می‌گویند.
در سطح وزیکول اجسام قمقمه‌ای شکل به نام استریگما یا فیالاید[۶۱] در یک یا دو ردیف پهلوی یکدیگر قرار گرفته‌اند و از داخل آنها کویندیا‌های گرد، بیضی، تخم خربزه‌ای شکل با جدار صاف یا خاردار خارج می‌گیردند که به صورت دانه تسبیح دنبال یکدیگر قرار گرفته و از لحاظ اندازه و سایر مشخصات در گونه‌های مختلف یا یکدیگر تفاوت دارند (امامی و همکاران، ۱۳۷۰).
فایل های پایان نامه درباره مطالعه جدایه های قارچی ملتحمه چشم گاوهای دورگه هلشتاین سالم- ...
