جدول(۴-۲۷): رگرسیون نوع صنعت و کاربردی نمودن تصمیمات استراتژیک ………………………….۱۳۷
جدول(۴-۲۸):اثر کل رابطه متغیرهای فرضیه چهارم …………………………………………………………….۱۳۷
جدول(۴-۲۹):رگرسیون چند گانه آزمون فرضیه اول …………………………………………………………….۱۳۸
جدول(۴-۳۰): رگرسیون نوع استراتژی و کاربردی نمودن تصمیمات استراتژیک ………………………۱۳۸
جدول(۴-۳۱): اثر کل رابطه متغیرهای فرضیه اول ……………………………………………………………….۱۳۸
جدول(۵-۱): توصیف مولفه های مربروط به متغیرهای تحقیق ………………………………………………..۱۴۱
فهرست نمودارها
عنوان صفحه
نمودار(۱-۱): مدل مفهومی تحقیق …………………………………………………………………………………………۹
نمودار(۲-۱): چرخه عملکرد …………………………………………………………………………………………….۲۶
نمودار(۲-۲): رویکردهای اندازه گیری عملکرد ……………………………………………………………………۴۹
نمودار(۲-۳): معیارهای اندازه گیری عملکرد ……………………………………………………………………….۵۶
نمودار(۲-۴): معیارهای حسابداری ……………………………………………………………………………………..۵۷
نمودار(۲-۵): معیارهای اقتصادی ……………………………………………………………………………………….۵۸
نمودار(۲-۶): سایر طبقه بندی معیارها ………………………………………………………………………………..۶۰
نمودار(۲-۷): فرایند کنترل استراتژیک ………………………………………………………………………………..۹۴
نمودار(۴-۱): نمودار دایره ای جنسیت پاسخگویان ……………………………………………………………..۱۱۹
نمودار(۴-۲): نمودار میله ای تحصیلات پاسخگویان …………………………………………………………….۱۲۰
نمودار(۴-۳):نمودار میله ای مدت فعالیت شرکت ………………………………………………………………..۱۲۱
نمودار(۴-۴): نمودار میله ای تعداد کارکنان شرکت …………………………………………………………….۱۲۲
نمودار(۴-۵): هیستوگرام متغیر کاربردی نمودن تصمیمات استراتژیک ……………………………………..۱۲۳
نمودار(۴-۶): هیستوگرام متغیر ویژگی های نظام اندازه گیری عملکرد ……………………………………..۱۲۴
نمودار(۴-۷: هیستوگرام متغیر قابلیت اطمینان ………………………………………………………………………۱۲۵
نمودار(۴-۸): هیستوگرام متغیر کاربرد خاص ………………………………………………………………………۱۲۶
نمودار(۴-۹): هیستوگرام متغیر نوع استراتژی ………………………………………………………………………۱۲۷
نمودار(۴-۱۰): نمودار میله ای متغیر نوع صنعت …………………………………………………………………۱۲۸
نمودار(۴-۱۱):نمودار دایره ای متغیر نوع صنعت …………………………………………………………………۱۲۹
نمودار(۴-۱۲): نمودار میله ای متغیر اندازه شرکت ……………………………………………………………..۱۳۰
نمودار(۴-۱۳): اثرات مستقیم و غیر مستقیم و اثر کل ……………………………………………………………۱۳۳
چکیده
طی چند دهه اخیر، دنیای کسب و کار دچار تغییرات بسیاری شده است. در نتیجه همین تغییرات ، شرکت ها وارد رقابت شدید در جنبه های مختلف از جمله بهبود کیفیت ، افزایش قابلیت اطمینان ، کاهش هزینه و سهولت در تصمیم گیری های استراتژیک شده اند.در این راستا اندازه گیری عملکرد از اهمیت زیادی برخوردار شده است.دانش مدیریت امروز در جستجوی راه های کمک به تحقق چشم انداز، اهداف و استراتژی ها در شرکت ها است که ملاک عملکرد موفق محسوب می شوند.یکی از مهمترین حلقه های زنجیره مدیریت سنجش و اندازه گیری عملکرد است که در سال های اخیر با مفهوم مدیریت عملکرد جایگزین شده و نگاهی جامع به بحث عملکرد چه در حیطه کارکنان و چه در حیطه شرکت دارد. اندازه گیری عملکرد به معنی فرایند کمی سازی فعالیت است. اندازه گیری عملکرد ، ابزاری برای فهم وضعیت شرکت و اطمینان از موفقیت آن در آینده است. یکی از اهداف اصلی نظام اندازه گیری عملکرد ، دستیابی به اطلاعات منطقی برای پشتیبانی تصمیم گیری های استراتژیک است. معمولاً مفهوم اندازه گیری عملکرد در سطح استراتژیک به نظارت بر طرح ها و موفقیت شرکت ها بر می گردد . از دغدغه های اساسی شرکت های امروزی ، دستیابی به یک شیوه ارزیابی کارا و انعطاف پذیر است تا با آن بتوان کلیه ابعاد عملکردی شرکت را مورد بررسی قرار داد. با وجود این که تحقیقات مفهومی در ادبیات حسابداری و مالی به این نکته اشاره دارند که استفاده از نظام اندازه گیری عملکرد بر نفوذ بازیگران درون سازمانی تأثیر می گذارد اما شواهد تجربی درخصوص این نظریه عمدتاٌ به شواهد گفتاری و تعداد اندکی بررسی های موردی محدود می باشد.جامعه آماری این تحقیق کلیه شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می باشد.داده ها به روش میدانی و از طریق پرسشنامه گرد آوری شده است.در این تحقیق برای بررسی رابطه بین متغیرهای تحقیق از رگرسیون چند متغیره استفاده گردید.یافته های تحقیق نشان دهنده اثربخشی به کارگیری نظام اندازه گیری عملکرد و نقش آن بر کاربردی نمودن تصمیمات استراتژیک با توجه به متغیرهای تعدیل گر قابلیت اطمینان، کاربرد خاص ، اندازه شرکت و نوع استراتژی می باشد.

واژه های کلیدی:عملکرد، نظام اندازه گیری عملکرد ، تصمیمات استرات‍ژیک ، استراتژی کسب و کار
فصل اول
کلیات تحقیق
۱-۱ ) مقدمه
امروزه اندازه گیری^[۱] به عنوان یکی از پایه ای ترین مبنای علوم مختلف در عرصه دستاوردهای بشری در آمده است.شاید بتوان یکی از مولفه های اصلی پیشرفته بودن جوامع را همین جنبش اندازه گیری دانست. در این میان اندازه گیری عملکرد^[۲] خود به عنوان یک موضوع عمومی ، عملکرد های مختلف موجود در صحنه کسب و کار^[۳] را شامل می شود. عملکرد هایی که هم مربوط به سازمان^[۴] یا بنگاه^[۵] و هم مربوط به واحد های مجزا ، فرایند ها ، افراد ، مشتریان و یا پیمانکاران آن است (امیران ،۱۳۸۲،ص۷۷). عملکرد واحد های اقتصادی بر اساس میزان دستیابی آنان به اهداف تعیین شده کوتاه مدت و بلند مدت اندازه گیری می شود. از این رو عملکرد معیار مناسبی جهت دسترسی به این اهداف تعیین شده قلمداد می گردد.به بیان دیگر اندازه گیری عملکرد میزان موفقیت شرکت ها و بنگاه های اقتصادی را در دسترسی و نیل به اهدافشان نشان می دهد (خالقی مقدم و برزیده ،۱۳۸۲،ص۸۳).
گسترش و پیچیدگی روز افزون و شتاب آمیز واحدهای انتفاعی و غیر انتفاعی در جهان پیشرفته امروز و فشارهای ناشی از کمبود منابع و افزایش رقابت و از طرفی دیگر وجود انواع مخاطرات در زمینه های مالی ، تجاری و اداری که اهداف و سیاست های شرکت ها را از درون و برون به شدت تهدید می کند سبب شده است که کنترل و اندازه گیری عملکرد این گونه واحد ها به صورت منطقی انجام گیرد و نیاز به یک نظام سنجش عملکردی کامل تر از آن چه که قبلاً موجود بود ، به وجود آید (صلواتی و همکاران،۱۳۹۱،ص۲۶). طی چند دهه اخیر ، دنیای کسب و کار دچار تغییرات بسیاری شده است. در نتیجه همین تغییرات ، شرکت ها وارد رقابت شدید در جنبه های مختلف از جمله بهبود کیفیت^[۶] ، افزایش انعطاف پذیری^[۷] ، افزایش قابلیت اطمینان^[۸] ، کاهش هزینه ها^[۹] ، رشد^[۱۰] ، بنگاه های ماندگار^[۱۱] ، گسترش خطوط محصول^[۱۲] ، تاکید بر خلاقیت^[۱۳] وسهولت در تصمیم گیری استراتژیک^[۱۴] شده اند(تقی زاده و فضلی،۱۳۹۰، ص۱۲۶). به باور صاحب نظران مدیریت هرآن چه را که نتوان اندازه‌گیری نمود نمی توان کنترل نمود و هرچه را که نتوان کنترل نمود مدیریت آن نیز امکان‌پذیر نخواهد بود. در این راستا نظام اندازه گیری عملکرد^[۱۵] در محیط کسب و کار برای شرکت ها از اهمیت زیادی برخوردار شده است (Das,1994,p24). بنا به گفته کاپلان و نورتن^[۱۶] این نظام از جمله بهترین راه های به دست آوردن اطلاعات برای تصمیم گیری در شرکت ها است ، به همین جهت همواره در هر دوره زمانی ، نیاز به اندازه گیری عملکرد در مدیران عالی شرکت ها و سازمان ها احساس شده است (Kaplan et al.,2001,p1).
این اعتقاد وجود دارد که عملکرد تنها در یک فضای تصمیم گیری ، معنی پیدا می کند . یعنی تصمیم گیرندگان داخلی و خارجی شرکت باید در مورد عملکرد به توافق برسند. از طرفی تصمیم‌گیران شرکت برای تصمیم‌گیری صحیح و به موقع بایستی وضعیت موجود شرکت را به ‌درستی بشناسند. آنان نیاز به اطلاعاتی دارند که عملکرد شرکت را به‌طور دقیق نشان دهد بنابراین وضعیت عملکردی فعلی و گذشته شرکت تأثیر مستقیمی در تصمیمات استراتژیک آنان می‌گذارد ، شاید به همین دلیل است که این ‌روزها اهمیت اندازه‌گیری عملکرد شرکت ها هم در مجامع دانشگاهی و هم در مجامع صنعتی فزونی یافته‌است(حاجی جباری و سر آبادانی،۱۳۸۶، ص۲۰).
۱-۲ ) بیان مسأله
هر تحقیق در واقع با قصد پاسخگویی و راه حل یابی برای یک مسأله اصلی که در واقع در قالب یک پرسش ظهور کرده است، آغاز می شود.بیان مسأله ، طرح مسأله به زبان علمی می باشد که این امر شامل محدود کردن مسأله و جداسازی آن از مسائل حاشیه ای است.محقق باید بتواند مسأله را به گونه ای بیان کند که اهمیت آن را به اثبات برساند (خاکی ،۱۳۸۷، ص۹). اندازه گیری عملکرد اصطلاحی است که بسیار مورد بحث و بررسی قرار می گیرد ولی به ندرت تعریف دقیقی از آن ارائه می گردد .اندازه گیری عملکرد به معنی فرایند کمی سازی^[۱۷] فعالیت ها است (Bourne et al., 2003 , p2). اندازه گیری عملکرد ، ابزاری برای فهم وضعیت شرکت و اطمینان از موفقیت آن در آینده محسوب می گردد. اندازه گیری عملکرد ، ابزاری تحلیلی است که شاخص ها^[۱۸] را تعیین می کند ، نتایج را به صورت کمی نشان می دهد و عکس العمل های بعدی را مشخص می سازد( تقی زاده و همکاران،۱۳۹۰، ص۱۴۷) . به بیان دیگر اندازه گیری عملکرد فرآیندی است که فعالیت های شرکت را به گونه ای اندازه گیری می کند تا شرکت در سایه بهبود فعالیت ها ، هزینه ها را کاهش داده و نحوه انجام عملیات در شرکت را از طریق اتخاذ تصمیمات صحیح ، بهبود بخشد ، همچنین از ماموریت^[۱۹] شرکت نیز پشتیبانی می نماید (قلی زاده و آزادی خواه ، ۱۳۸۹، ص۳). اندازه گیری عملکرد در بُعد سازمانی معمولاً مترادف با اثربخشی^[۲۰] و کارآیی^[۲۱] فعالیت‌ها می باشد. منظور از اثربخشی میزان دستیابی به اهداف و برنامه‌ها با ویژگی کارا بودن فعالیت‌ها و عملیات است و کارآیی به این موضوع اشاره دارد که منابع از نظر اقتصادی ، چگونه برای کسب اهداف به کار رفته اند. از این رو می توان آن ها را دو بُعد مهم عملکرد دانست. به بیان دیگر هم علل داخلی (کارآیی) و هم دلایل خارجی (اثربخشی) برای بخش های خاص عملکرد می توانند وجود داشته باشند. از این رو سطح به دست آمده از عملکرد یک کسب و کار ، تابعی از کارآیی و اثر بخشی فعالیت های صورت گرفته می باشد. نظام اندازه گیری عملکرد ، مجموعه ایی از استانداردها است که به منظور کمی کردن کارآیی و اثر بخشی فعالیت ها به کار می رود (Neely et al.,1995 , p80). به بیان ساده اگر نسبت داده به ستانده ، کارآیی در نظر گرفته شود، نظام اندازه گیری عملکرد در واقع میزان کارآیی تصمیمات مدیریت در خصوص استفاده بهینه از منابع و امکانات را مورد سنجش قرار می دهد (حاجی جباری و سرآبادانی،۱۳۸۶،ص۲۳).
اندازه گیری عملکرد بهترین ابزار برای برنامه ریزی^[۲۲] و کنترل است. از سوی دیگر اندازه گیری عملکرد انگیزه لازم برای ارتقای کیفیت مدیریت را نیز فراهم می کند. از این رو می توان گفت اندازه گیری عملکرد صرفاً آگاهی از کیفیت خدمات نیست بلکه به طور طبیعی افزایش کیفیت خدمات را نیز در بر خواهد داشت. به همین دلیل و به علت تسهیل در امر تصمیم گیری و تنظیم اهداف بلند مدت،حرکت گسترده ای به منظوربهره گیری از نظام اندازه گیری عملکرد در بیشتر کشورهای پیشرفته جهان دیده می شود ( منصوری،۱۳۷۸،ص۱۶۱). به طوری که موضوع اندازه گیری عملکرد در سال های اخیر با توسعه چهارچوب ها و مدل های اندازه گیری نظیر کارت امتیازی متوازن^[۲۳] ، منشور عملکرد^[۲۴] ، ارزش افزوده اقتصادی^[۲۵] ، هزینه یابی بر مبنای فعالیت^[۲۶] ، آنالیز ارزش سهام^[۲۷] و تکنیک های خود ارزیابی^[۲۸] به سرعت در حال رشد است. چهارچوب های اندازه گیری جدید و بسیار قابل توجه نظیر کارت امتیازی متوازن و مدل تعالی کسب و کار ، محیط کسب و کار را با دگرگونی های فراوانی مواجه ساخته است (تیموری و علی اکبری ، ۱۳۸۸، ص۲).
جدول ۱-۱ ) تعاریف مختلف از اندازه گیری و نظام اندازه گیری عملکرد