- برگزاری نشستهای چهرهبهچهره با حضور اولیاء و دانشآموزان، با هدف آشنایی خانوادهها با وظایف و نقش تربیتی آنها.
- نشستها و کارگاههای تخصصی با حضور والدین و دانشآموزان، با هدف تبیین مباحث تربیتی برای آنان و استفاده از تجربیات یکدیگر برای تقویت تربیت دینی.
۳-۶-۳- سازمان اوقاف و امور خیریه
برخی از فعالیتهای قرآنی این سازمان عبارتند از: [۹۷۸]
- برگزاری کلاسهای آموزش قرآن در امامزادگان و بقاع متبرکه: از آنجا که آموزش قرآن در رشتههای مختلف روخوانی، روانخوانی، مفاهیم و تفسیر، نقش موثری در تربیت کودکان و نوجوانان دارد، سازمان اوقاف و امور خیریه، برای ایجاد انس بیشتر میان کودکان و نوجوانان با قرآن و مفاهیم قرآنی، آموزشهای مختلف قرآنی را در امامزادگان و بقاع متبرکه رابرنامهریزی کرده و این آموزشها را در قالب کلاسهای روخوانی، روانخوانی، تفسیر و ترجمه ارائه میدهد.
- حمایت مادی و معنوی از فعالیتهای مؤسسه جامعهالقرآن: مؤسسه جامعهالقرآن که سازمان اوقاف و امور خیریه نیز، جزء هیأت مدیره آن بوده و حمایتهای مادی و معنوی از این موسسه را انجام میدهد، به فعالیتهای قرآنی برای کودکان و نوجونان پرداخته و رشتههای مختلف قرآنی را برای کودکان و نوجوانان راهاندازی کرده که البته بیشک این فعالیت، گام مؤثری در تربیت قرآنی خواهد بود.
- بهرهگیری از روشهای جدید و متنوّع در آموزش قرآن به کودکان و نوجوانان: از آنجا که نسل جدید، با ابزارهای جدید آموزشی دنیا رو بهروست، پس آموزشهایی که به این نسل، ارائه میشود، نیز باید جدید، بهروز و البته جذاب باشند. لذا فعالیتهای سازمان اوقاف و امور خیریه با بهرهگیری از روشهای جدید و بهروز دنیا در جهت ارائه آموزشها به کودکان و نوجوانان است، همراه است.
۳-۶-۴- سازمان دارالقرآن الکریم
برخی از اقدامات مؤثر این سازمان عبارتند از: [۹۷۹]
- برگزاری دورههای آموزشی در سطوح مختلف و اعطای گواهی معتبر: این سازمان اقدام به برگزاری دورههای آموزشی در سطوح مختلف، از مقدماتی تا تخصصی، در رشتههای مختلف نظیر قرائت، حفظ، مفاهیم و تفسیر و اعطای گواهی معتبر به پذیرفتهشدگان نموده است. بدیهی است وجود چنین مربّیان آموزش دیدهای، برای دستیابی سریعتر به تربیت قرآنی کودکان، ضروری است.
- مشارکتهای مردمی در حوزه فعالیتهای قرآنی: یکی دیگر از وظایف سازمان دارالقرآن، این است که با ترکیب فعالیتهای مردمی و دولتی در کنار هم، از ظرفیتهای مختلف در جهت پیشبرد اهداف قرآنی استفاده نماید.
- تأسیس خانههای قرآن روستایی: یکی از حرکات ارزنده سازمان دارالقرآن، در ترویج قرآن و قرآن آموزی، وجود دو هزار خانه قرآن روستایی در سطح کشور است. با این اقدام که به همت قشرهای مختلف مردم و حمایتهای دولتی صورت گرفته، هماکنون شاهد برپایی مجالس قرآنی در سطح روستاهای کشور هستیم.
نتایج کلی پژوهش
-
- نخستین گام در تربیت قرآنی، توجه به کودک، کشف و شناخت مراحل مختلف رشد او و خصوصیات جسمی و فکری کودکان و نیز اتّخاذ تدابیر تربیتی متناسب با آن مراحل و در نظر گرفتن خصوصیات زمانی است.
-
- از منظر قرآن کریم و روایات اسلامی، میتوان مراحل پذیرش دینی در کودکان و نوجوانان را در سه مرحله؛ مشاهده، تقلید و بینش، دستهبندی کرد و بر اساس هر یک، بهترین روش تربیتی ناظر به رشد کودکان را انتخاب نمود.
-
- هر یک از پدر و مادر و معلمان، برای کودک الگو هستند که کودک از رفتار آنها تأثیر میپذیرد اما نباید در بین رفتار و گفتار الگوها، تعارضی وجود داشته باشد، لذا اولیاء و مربیان وظیفه دارند رفتار و گفتارشان را با یکدیگر هماهنگ سازند. برای جلوگیری از به وجود آمدن هر گونه تعارضی بین الگوها، اتخاذ الگوهای یکسان توصیه میشود.
-
- آموزش مفاهیم دینی به کودکان، گرچه امری بسیار مقدس و والا است، اما موفقیت درآن، در گرو آگاهی و شناخت اصول و روشهای آموزشی متناسب با آن است که در ادامه، به برخی از آنها اشاره میشود: اصل تمکّن و رعایت تفاوتهای فردی و روشهای آن مانند آموزش تدریجی و توجه به فطرت در تربیت قرآنی و… ، اصل سهولت و روش مدارا و گذشت، اصل تکریم و روشهای آن مانند انتخاب نام زیبا، سلام کردن به کودکان و…، اصل مداومت و محافظت بر عمل و روش تمرین و تکرار، اصل تعقّل و تفکّر و مجموعه روش های اکتشافی مانند تحریک حس کنجکاوی و…، اصل انگیزش احساسات و عواطف و روشهای محبت، استفاده از روش های هنری در تربیت قرآنی (مانند تصویرگری، تمثیل و تشبیه، قصهگویی، شعر و سرود، طرّاحی و نقّاشی)، تشویق، روش بازیهای تربیتی، اصل آراستگی و روش آراستن ظاهر و روش تزیین کلام.
-
- بر اساس آیات قرآن و روایات، والدین برای تربیت دینی کودکان، وظایفی مانند دعا نمودن برای طلب فرزند و ذریّهای پاک، توجه به آینده فرزندان و منشأ خیر بودن آنها، نامگذاری نیکو، گفتن اذان و اقامه در گوش نوزادان، تحنیک یا کام برداشتن، تبرک و دعا به مناسبت تولّد فرزند، حفظ و صیانت فرزندان از آسیبهای معنوی، قرار دادن خانه به عنوان پایگاه نشر معارف اسلامی، شکلدهی و شکوفایی امور فطری فرزندان (از جمله نماز)، رشد و شکوفایی بر پایه خلقیات فرزندان، تعلیم قرآن، انتقال فرهنگهای دینی جامعه به فرزندان، مشارکت دادن همه اعضای خانواده در انجام کارهای خیر، حسّاس بودن نسبت به زندگی معنوی فرزندان پس از مرگ، اولویت بندی مفاهیم تربیتی بر اساس منشور تربیتی لقمان، بر عهده دارند.
-
- از ویژگیهای برنامه جدید قرآن دوره ابتدایی میتوان به جامعیت آموزش، توجه بیشتر به جنبههای عاطفی و نگرشی و تأکید بر عمل، توجه به تواناییها و محدودیتهای رشدشناختی کودکان، تغییر اساسی در نظام ارزشیابی، اتّکا بر راهنما در برنامه درسی اشاره نمود.
-
- یک معلّم قرآن برای رسیدن به جایگاههای والای معنوی و دنیوی قرائت و تعلیم قرآن و نیز در نهادینهسازی تعالیم قرآنی در کودکان، نیازمند ویژگیهایی است که در دو ویژگی عمده: ویژگیهای ذاتی، ویژگیهای علمی(خاص معلّمان قرآن)، خلاصه میشوند.
-
- سلامت عقیده، نیّت خالصانه و ایمان به ارزش کار تربیتی، رفتار مطابق گفتار (تدیّن صادقانه)، حسن خلق، پشتکار، بخشش علمی، از جمله ویژگیهای ذاتی معلّم قرآن هستند.
-
- از جمله ویژگیهای علمی معلّم قرآن، میتوان به دارا بودن معلومات تخصصی مانند آشنایی با علوم دینی ، علم تجوید و… و نیز داشتن معلومات حرفهای نظیر آشنایی با کلیات روشهای تدریس و ارزشیابی و روان شناسی تربیتی و رشد، آشنایی با مهارتهای ارتباطی و مهارتهای کلاسداری و… اشاره نمود.
-
- فقدان برنامهریزان و کارشناسان باصلاحیت، فقدان پژوهشهای آکادمیک کافی، عدم جامعنگری به وجود انسان، عدم توجه به روح و ملکوت، عدم توجه به اهداف چند ساحتی، اصطکاک با تعصّبها، خرافات و غرائز حیوانی، ضعف انگیزه، سختی پیشروی و آسانی عقبگرد، انتزاعی بودن مفاهیم و… ، مهمترین مشکلاتی است که در مسیر متعالی نمودن کودکان وجود دارند.
-
- تغییر در محتوای برنامه آزمایشی قرآن، ارتقای صلاحیتهای علمی و حرفهای معلّمان قرآن، تداوم انس روزانه با قرآن، خاتمه دادن به تفکیک خواندن و فهمیدن قرآن از یک دیگر، تشکیل کرسیهای روششناسی آموزش قرآن، ایجاد انسجام و وحدت رویه همه دروس با درس قرآن، تدوین برنامه درسی اخلاق مدار، از جمله مهمترین راهکارهای عملی، جهت استفاده گروه برنامهریزی قرآن میباشند.
-
- رسانهها خصوصاً رسانه های دیجیتال، به عنوان یکی از نهادهای تبلیغی دین مطرح است که میتوانند با شناسایی شاخصهای تربیت قرآنی کودکان و لزوم هماهنگی همه نهادها بر اساس شاخصها، بهرهگیری از تبلغات مناسب، افزایش برنامههای آموزشی مرتبط با دینداری کودکان برای والدین، در جهت تحقق تربیت قرآنی کودکان، مؤثّرتر واقع شود.
-
- نهادهایی مانند مساجد، دارالقرآنها و مهدهای قرآنی، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، سازمان اوقاف و امور خیریه، سازمان دارالقرآنالکریم، سازمان انجمن مرکزی اولیاء و مربیان و… ، میتوانند در کنار خانواده، مدرسه و رسانه ملی، در جهت آشنایی اقشار مختلف جامعه ـ خصوصاً کودکان ـ با ارزشهای اسلامی و آموزههای قرآنی فعالیت کنند.
پیشنهادها
در پایان این پژوهش، در دو حوزه نظری و کاربردی، پیشنهادهایی ارائه میگردد:
الف. پیشنهادهای نظری
با توجه به اهمیت موضوع مورد تحقیق، تدوین تحقیقات ذیل برای موفقیت در تربیت قرآنی کودکان، توصیه میشود:
-
- روشهای آموزش مفاهیم انتزاعی و ذهنی به کودکان، با توجه به فرایند رشد ذهنی آنها و توجه به زمان مناسب برای آغاز آموزش این مفاهیم.
-
- انجام پژوهشی مشابه، در دیگر مقاطع تحصیلی (دوره راهنمایی و دبیرستان).
-
- انجام پژوهشهای میدانی گسترده و در سطح وسیع با عنوان «بررسی تواناییهای شناختی و عاطفی کودکان در آموزش اصول اعتقادی اسلام».
-
- آسیبشناسی عملکرد خانواده در تعلیم، پرورش و ترویج مفاهیم قرآنی در میان فرزندان.
-
- بررسی تأثیر رسانهها بر روند تربیت قرآنی و نیز آسیبشناسی و ارزیابی برنامههای قرآنی صداو سیما، طیّ پژوهشهای میدانی گسترده.
-
- بررسی میزان کارآمدی استفاده از ابزارهای نوین آموزشی در تعلیم قرآن.
-
- ارزیابی بازیهای رایانهای و ارائه جدیدترین بازیهای اسلامی حوزه کودکان.
-
- تأثیرات هنرهای نمایشی قرآنی مانند فیلم، تئاتر و انیمیشنهای قرآنی در تربیت قرآنی کودکان.
ب. پیشنهادهای کاربردی
-
- لزوم حمایت نهادهای مسئول تربیت قرآنی کودکان از طرحهای پژوهشی کاربردی.
-
- برگزاری دورههای مختلف برای معلّمان و مربّیان همه مقاطع تحصیلی (از پیشدبستانی تا دبیرستانی) جهت آشنایی بیشتر با ویژگیهای شناختی، عاطفی و انگیزشی کودک وروان شناسی رشد.
-
- استفاده از از ابزارهای کمک آموزشی همچون عکس، اسلاید و فیلمهای آموزشی به خصوص در تدریس و آموزش توحید، معاد و جلوههای نظم و هدفمندی طبیعت.
-
- استفاده از شیوههای تشویقی متناسب با روحیه کودکان و پرهیز از برخوردهای تند و خشن.
فهرست منابع
الف) فهرست کتب:
قرآن کریم.