۱
۵۸
۰/۰۰۰
تعهد زناشویی
۳/۹۸۲
۱
۵۸
۰/۰۵۱
تعهد شخصی
۰/۶۹۷
۱
۵۸
۰/۴۰۷
تعهد اخلاقی
۳/۴۱۷
۱
۵۸
۰/۰۷۰
تعهد ساختاری
۲/۳۳۷
۱
۵۸
۰/۱۳۲
فصل پنجم
بحث و نتیجه‌گیری
۵-۱- خلاصه طرح پژوهش
پژوهش حاضر یک تحقیق نیمه تجربی است و تاثیر آموزش غنی‌سازی زوجین برتعهد زناشویی و تاب‌آوری زنان متاهل شهرستان نجف‌آباد را بررسی نموده است. نمونه پژوهش شامل ۶۰ نفر از بانوان متاهل با حداقل تجربه‌ی سه سال زندگی مشترک بودند که از بین داوطلبین ثبت نام کننده در طرح مذکور انتخاب شدند و به طور تصادفی در دو گروه آزمایش و گواه گمارش گردیدند. متغیر مستقل آموزش غنی‌سازی زوجین بود که طی هشت جلسه بر روی زنان گروه آزمایش اجرا گردید. متغیر‌های وابسته تعهد زناشویی و تاب‌آوری بود که برای سنجش آنها از پرسشنامه تعهد زناشویی (آدامز و جونز؛ عباسی، ۱۳۸۷) و پرسشنامه تاب‌آوری (کانر و دیویدسون؛ محمدی، ۱۳۸۴) استفاده شد. نتایج آماری این پژوهش در فصل چهارم آمده است. در این فصل به بحث و نتیجه‌گیری در یافته‌های حاصل از این پژوهش می‌پردازد.
۵-۲- بحث در یافته‌های پژوهش
فرضیه‌ی اول: آموزش غنی‌سازی زوجین بر تعهد زناشویی زنان متاهل شهرستان نجف‌آباد موثر است.
نتایج تحلیل کوواریانس نشان داد که تاثیر آموزش غنی‌سازی زوجین بر تعهد زناشویی زنان گروه آزمایش در مرحله پس‌آزمون معنادار بوده (۰۵/۰P<) و آموزش غنی‌سازی بر تعهد زناشویی زنان موثر بوده است. یافته‌های این پژوهش با یافته‌های عیسی نژاد (۱۳۸۷)، بروکس، جورنی و مازا (۲۰۰۱)، موری و همکاران (۲۰۰۳)، استنلی و همکاران (۲۰۰۶) همخوانی دارد. عیسی نژاد (۱۳۸۷) به بررسی اثربخشی غنی‌سازی روابط بر بهبود کیفیت روابط زناشویی زوجین شهر اصفهان پرداخت نشان داد که غنی‌سازی روابط بر بهبود کیفیت زناشویی زوجین و ابعاد آن یعنی توافق زناشویی، رضایت زناشویی و انسجام زناشویی موثر است. بروکس، جورنی و مازا (۲۰۰۱) زوج درمانی گروهی به صورت غنی‌سازی روابط را بر روی ۲۲ زوج اجرا کردند. نتایج نشان داد که این دوره باعث افزایش صمیمیت، تعهد، اعتماد و سازگاری زناشویی شد. پیگیری بعد از شش ماه تنها برای سازگاری صورت گرفت و نشان داد که غنی‌سازی همچنان اثر بخشی خود را حفظ کرده است. موری و همکاران (۲۰۰۳) اثربخشی غنی‌سازی روابط را بر بهبود عزت نفس و ابعاد ارتباط زوجین بررسی نمودند. یافته‌های پژوهش نشان داد که غنی‌سازی روابط عزت نفس زوجین را افزایش داده است. همچنین صمیمیت، تعهد و سازگاری زوجین افزایش یافت. در پژوهشی که توسط استنلی (۲۰۰۶) صورت گرفت به بررسی رابطه آموزش پیش از ازدواج، کیفیت زناشویی و ثبات زناشویی پرداخت. نتایج نشان داد که شرکت کنندگان در برنامه آموزشی پیش از ازدواج سطوح بالایی از رضایت و تعهد در ازدواج و سطوح پایین تعارض و همچنین طلاق را نشان دادند.
درمورد دلایل احتمالی تأثیر آموزش غنی‌سازی زوجین بر تعهد زناشویی زنان میتوان گفت که در این رویکرد، مهارت‌هایی آموزش داده شده که به ارضای نیازهای اساسی خانواده مانند عشق، مهربانی، تعلق، تعهد، اعتماد، وفاداری و لذت کمک میکند. عواملی که این رویکرد برای حفظ روابط سالم و طولانی آنها را لازم می‌داند، توانایی حل مشکلاتی است که برای هر دو همسر به عنوان عامل فشارزا به حساب می‌آید. توانایی ایجاد جو حمایتی در هنگام گفتگو برای حل مسئله، توانایی درک دیدگاه دیگری و ارتباط با همسر همگی از عوامل افزایش دهنده کیفیت زناشویی است. در بیشتر جوامع، بررسی کیقیت روابط زناشویی نقش اساسی در ارزیابی کیفیت کلی ارتباطات خانوادگی دارد. کیفیت روابط زناشویی مفهومی چند بعدی است و شامل ابعاد گوناگون ارتباط زوجین مانند سازگاری، رضایت، شادمانی، انسجام و تعهد می‌شود (سنفورد، ۲۰۰۶؛ نقل از عیسی نژاد، ۱۳۸۷).
برادبری، فینچام و بیچ (۲۰۰۰) عوامل موثر بر رضایتمندی زناشویی را به دو دسته تقسیم کردند: الف) فرایندهای میان فردی که بین زوج‌ها اتفاق می‌افتد و شامل: مهارت‌های ارتباطی، حل مسئله، حل تعارض، میزان عشق میان زوجین، اهداف مشترک، صمیمیت، تعهد، شناخت، استرس‌های زندگی و تغیر رفتار همسر است. ب) محیطی که زوجین در آن زندگی می‌کنند، یعنی اوضاع و موقعیتی که برای زوج‌ها مهم و جالب توجه است. یکی از راه های افزایش رضایتمندی در زوج‌ها آموزش غنی‌سازی زوجین است. نتایج پژوهش (اولیا، ۱۳۸۷) نشان داد که غنی‌سازی بر افزایش رضایت زناشویی موثر است و رضایتمندی حیطه‌ی گسترده‌ای است که شامل تعهد زناشویی هم می‌شود.
فرضیه دوم: آموزش غنی‌سازی زوجین بر ابعاد تعهد زناشویی (تعهد شخصی، تعهد اخلاقی و تعهد ساختاری) زنان متاهل شهرستان نجف‌آباد موثر است.
نتایج تحلیل کواریانس نشان میدهد که آموزش غنی‌سازی بر ابعاد تعهد زناشویی نیز تاثیر داشت. میانگین کل نمرات تعهد شخصی گروه آزمایش در مرحله‌ی پیش‌آزمون برابر با ۸۶/۶۰ بوده و این مقدار در مرحله‌ی پس‌آزمون به ۶۰/۶۵ رسیده است. تعهد شخصی یک متغیر کلیدی است و باعث ایجاد معیاری در تعهد زناشویی می‌شود. لی و آگینز (۲۰۰۳) تعهد زناشویی را به عنوان مهمترین متغیر در فرایندهای ارتباطی در نظر گرفته‌اند. با توجه به این که مهمترین هدف غنی‌سازی ازدواج، ارتقا ارتباط است این رویکرد موثر بر تعهد نیز میباشد.
میانگین کل نمرات تعهد اخلاقی گروه آزمایش در مرحله‌ی پیش‌آزمون برابر با ۰۶/۴۱ بود و در مرحله‌ی پس‌آزمون به ۵۶/۴۴ رسیده است. تعهد اخلاقی مبتنی بر یک احساس وفاداری اخلاقی به ازدواج و رابطه زناشویی است. یکی از ویژگی‌های اصلی زوجین متعهد، مسئولیت‌پذیری است و به میزان پایبندی شخص در مقابل پیمان بسته شده یا انجام یک کار اشاره دارد، مهارت‌هایی مانند شفاف‌سازی اهداف و ارزشها در رویکرد غنی‌سازی باعث افزایش تعهد اخلاقی می‌شود.
میانگین کل نمرات تعهد ساختاری گروه آزمایش در مرحله‌ی پیش‌آزمون برابر با ۱۳/۳۴ بود و در مرحله‌ی پس‌آزمون به ۶۰/۳۷ رسیده است. برعکس تعهد شخصی، تعهد ساختاری به عنوان جنبه اجبارآور تعهد زناشویی زمانی آشکار می‌شود که رضایتمندی وجود ندارد و زوجین به دلایلی مثل داشتن فرزند یا هزینه‌ها خواهان جدایی نیستند. مهارت‌های غنی‌سازی مثل تصمیمات مالی و اهداف زوجین در تعهد ساختاری تأثیر دارد.
فرضیه سوم: آموزش غنی‌سازی بر تاب‌آوری زنان متاهل شهرستان نجف‌آباد موثر است.
نتایج تحلیل کواریانس نشان داد که آموزش غنی‌سازی زوجین بر تاب‌آوری زنان گروه آزمایش در مرحله پس‌آزمون تأثیر معنادار داشته است. در این قسمت به پژوهش‌های مرتبط با این نتیجه اشاره می‌شود.
ماتسون و انگلند (۱۹۹۰؛ به نقل از کانفلید، ۱۹۹۹) مطالعه‌ای در خصوص اثربخشی آموزش غنی‌سازی ازدواج بر مشکلات ازدواج انجام دادند. نتایج این مطالعه که دربردارنده‌ی یک طرح ارزیابی پیش بینی- پس‌آزمون مربوط به ۳۸ زوج بود، نشان داد که برنامه آموزش غنی‌سازی ازدواج تاثیر مثبت بر ادراک شرکت‌کنندگان در حیطه‌های خودارزیابی، ارتباطات زناشویی، سازگاری زناشویی و تغییر رابطه داشت. استامفر[۱۵۱] (۲۰۰۱) تاب‌آوری از دیدگاه روانشناختی را بعنوان الگویی از فعالیت‌های روانشناختی توصیف نمود که انگیزه‌ای قوی را برای مواجهه با ایجاب‌های بی‌اندازه را فراهم میکند و انرژی دهنده رفتار‌های هدفمند برای سازگاری است. آکاردینو و جورنی (۱۹۹۸) اثر بخشی برنامه غنی‌سازی روابط را بر کیفیت زناشویی افراد زندانی و همسران آنها بررسی نمودند. یافته‌ها این تحقیق نشان داد که این دوره باعث افزایش سازگاری زناشویی، سازگاری عمومی و سلامت روانی زندانیان و همسران آنها شد. گارمزی و ماتسن[۱۵۲] (۱۹۹۱) تاب‌آوری را یک فرایند، توانایی، یا پیامد سازگاری موفقیت‌آمیز علی رغم شرایط تهدید کننده، تعریف نموده‌اند.
سامانی (۱۳۸۶) در پژوهشی با عنوان تاب‌آوری، سلامت روانی و رضایتمندی از زندگی که بر روی ۲۸۷ دانشجوی دانشگاه شیراز انجام شد، نشان داد که متغیر تاب‌آوری اثر مستقیم معناداری بر رضایتمندی از زندگی ندارد، اما دارای اثر غیر مستقیم چشمگیر بر آن است؛ یعنی افزایش توان تاب‌آوری، کاهش مشکلات هیجانی (فشار روانی، اضطراب و افسردگی) را در پی دارد و کاهش این مشکلات به افزایش میزان رضایتمندی از زندگی می انجامد. همانطور که اشاره شد یکی از مولفه‌های رضایتمندی تعهد است و تاب‌آوری بر رضایتمندی به طور غیر مستقیم مؤثر است. مولوی و همکاران (۱۳۸۹) پژوهشی با عنوان تاثیر الگوهای ارتباطی خانواده بر تاب‌آوری دانشجویان انجام دادند. جامعه آماری شامل کلیه دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی مرودشت بود، نتایج نشان داد که بین الگوهای ارتباطی از نظر میزان تاب‌آوری تفاوت معنادار وجود دارد. به این ترتیب که بیشترین میزان تاب‌آوری در هر دو جنس، به ترتیب الگوهای ارتباطی کثرت‌گرا و توافق کننده است و الگوی ارتباطی خانواده محافظت کننده و بی‌قید و شرط از میزان تاب‌آوری کمتری برخوردار است. روبینز و دانیل (۲۰۰۱) تحقیقی با عنوان ریسک‌پذیری و تاب‌آوری در وظایف خانواده انجام دادند. هدف این تحقیق بررسی عوامل خطر و تاب‌آوری بود. این عوامل در یک خانواده متقابلا عمل می‌کنند و پی آمدهای عملکرد و وظایف خانواده را تحت تاثیر قرار میدهد. جمع آوری اطلاعات بر اساس مصاحبه و مشاهده رودررو بود. نتایج نشان داد که اندازه‌گیری و ارزیابی ریسک عملکرد خانواده‌های سالم و عادی با تغییر عوامل حمایتی و منابع تغییر میکند. این تحقیق سه عامل موثر بر تاب‌آوری یعنی: توان و نیروی اجرایی، وظایف والدینی و همبستگی خانوادگی و حمایت اجتماعی را نشان داد.
در خصوص تاثیر ضعیف غنی‌سازی بر تاب‌آوری تبیین‌های زیر قابل تامل است.
