• بودجه عمومی دولت که شامل :

الف) پیش بینی دریافتی و منابع تأمین اعتبار که بطور مستقیم یا غیرمستقیم در سال مالی قانون بودجه به وسیله دستگاه ها از طریق حسابهای خزانه داری کل اخذ می گردد .
ب) پیش بینی پرداختهایی که از محل درآمد عمومی و یا اقتصادی برای اعتبارات جاری و عمرانی و اختصاصی دستگاه های اجرایی می توانند در سال مالی مربوط انجام دهند .

• بودجه شرکتهای دولتی و بانکها شامل پیش بینی درآمدها و سایر منابع تأمین اعتبار .

• بودجه موسساتی که تحت عنوانی غیر از عناوین فوق در بودجه کل کشور منظور می شود .

مطالبی که از نظر گذشت تعاریف مختلف از دیدگاه های مختلف در ارتباط با بودجه بود به لحاظ اینکه ما بتوانیم در ارتباط با بودجه ریزی و خصوصاً بودجه ریزی عملیاتی به تفضیل بحث نماییم لازم است ابتدا با بودجه ریزی و مراحل آن آشنا سپس راجع به بودجه ریزی عملیاتی وارد بحث شویم .
برای آشنایی با بودجه ریزی عملیاتی لازم است ابتدا بودجه ریزی برنامه ای را مورد بررسی قرار دهیم چرا که بودجه ریزی برنامه ای و بودجه ریزی عملیاتی تا حدود زیادی به هم شباهت دارد تا آنجا که برخی از محققین و نویسندگان از جمله واترسون این دو اصطلاح را بطور مترادف و یا همراه با هم آورده اند .در واقع عده ای بودجه ریزی عملیاتی را مرحله پیشرفته تری از بودجه برنامه ای می دانند .
۲-۱-۳) مراحل بودجه ریزی در ایران:
در هر کشوری که بودجه آن از نظام پارلمانی پیروی می کند با تغییرات جزئی از چهار مرحله جداگانه تشکیل می شود که مجموع این چهار مرحله را دوره بودجه یا سیکل بودجه می نامند که عبارتند از: الف)مرحله تهیه و تنظیم و پیشنهاد بودجه. ب)مرحله تصویب بودجه. ج) مرحله اجرای بودجه. د) مرحله نظارت بر بودجه.
در کشور ما مراحل اول و سوم از وظایف قوه مجریه و مرحله دوم و چهارم از وظایف قوه مقننه است.(فرزیب،۱۳۸۷، ۵۷)
۲-۱-۳-۱) مرحله تهیه،تنظیم و پیشنهاد بودجه:
تهیه و تدوین بودجه ، با ابلاغ بخشنامه بودجه آغاز و با ابلاغ قانون بودجه خاتمه می یابد.این قسمت مهمترین ،اساسی ترین و فنی ترین مرحله از مراحل بودجه است.لیکن این نکته قابل ذکر است که هرقدر بودجه به صورت علمی و فنی و دقیق تهیه شود،ولی دقیقا به مورد اجرا در نیایدنتیجه ای عاید نمی گرددو این مشکل اکثر کشورهای در حال توسعه می باشد.در ایران این مرحله با ارسال بخشنامه بودجه با امضای مقام رئیس جمهور یا معاون ایشان به تمام وزارتخانه ها،موسسات دولتی،شرکتهای دولتی و موسسات انتفاعی وابسته به دولت ،نهادهای انقلابی و کلیه دستگاه های اجرایی که به نحوی از انحاء از بودجه دولت منتفع می گردند ابلاغ می شود.در این بخشنامه سیاستهای کلی دولت به صورت کلان (بخشی،منطقه ای)حسب مورد طرح و پیام تصاویر عملکردکلان بخشهای مختلف اقتصادی-اجتماعی و در نهایت تصویر وضع مالی و تعیین سقف کلان بودجه عمومی دولت ،در قالب اعتبارات جاری و عمرانی مطرح می شودو در حقیقت محتوی کل بخشنامه پیام آور اوضاع اقتصادی و اجتماعی جامعه و سیاستهای مرتبط در جهت رفع موانع توسعه و سیاستها وخط مشی های لازم در قالب هدفهای برنامه میان مدت توسعه اقتصادی – اجتماعی است.
به همراه این بخشنامه دستورالعملهایی تقسیم شده به فرمهای مخصوص در جهت اخذ اطلاعات مالی و عملیاتی است در قالب مقرراتی برای وزارتخانه ها و موسسات دولتی و نهادهای انقلابی که دارای برنامه و فعالیتهای هزینه هستند ارسال می گردد و مهلت ارسال بودجه پیشنهادی دستگاه ها موکدا تذکر داده می شود. این کار به منزله آغاز کار بودجه نویسی نمی باشد،بلکه دستگاه های اجرایی باید در طول سال مالی نسبت به جمع آوری اطلاعات مالی و عملیاتی اقدام نمایند.
ماده ۱۴ قانون برنامه و بودجه در این مورد مقرر کرده است «بودجه و برنامه سالانه شامل فعالیتهای جاری و طرحهای عمرانی پیشنهادی دستگاه های وابسته به هریک از وزارتخانه ها باید قبل از ارسال به سازمان بر حسب مورد به تأیید وزیر مربوطه یا مجمع عمومی و یا بالاترین مسئول دستگاه رسیده باشد.»
اصل ۵۲ قانون اساسی در مورد مراحل تهیه و تصویب بودجه چنین بیان می کند:
«بودجه سالانه کل کشور و ترتیبی که در قانون مقرر می شود از طرف دولت تهیه و برای رسیدگی و تصویب به مجلس شورای اسلامی تسلیم می گردد. هرگونه تغییر در ارقام بودجه نیز تابع مراتب مقرر در قانون خواهد بود.»
پس از بررسی های مختلف، پیش نویس مقدماتی بودجه آماده می شودو پس از نهایی شدن در شورای اقتصاد و هیئت وزیران مورد بررسی مجدد قرار می گیرد و در این هنگام نقطه نظرهای سیاسی، اقتصادی، پولی و مالی و ارزی از دیدگاه های مختلف مورد بررسی مجدد قرار می گیرد.در این زمان جهت اصلاح یا تعدیل ارقام به معاونت برنامه ریزی و راهبردی ریاست جمهوری عودت داده می شود و پس از اصلاح لازم لایحه بودجه مجدداً مطرح و در صورت تصویب توسط مقام ریاست جمهوری به اتفاق معاونان و وزرا به مجلس شورای اسلامی تقدیم می گردد.به موجب تبصره ۳۵قانون برنامه اول توسعه اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی از سال ۱۳۶۹ لایحه بودجه حداکثر تا ۱۵آذر ماه باید تقدیم مجلس شورای اسلامی گردد و در برنامه پنجساله دوم تاریخ تقدیم لایحه بودجه ۵آذر تعیین شده است.
۲-۱-۳-۲) مرحله تصویب بودجه:
این مرحله از وظایف و اختیارات قوه مقننه است.تصویب بودجه فقط تصویب ارقام و اعداد نیست بلکه این ارقام مبین سیاستها، برنامه ها و خط مشی ها می باشد.
۲-۱-۳-۳) مرحله اجرای بودجه:
اجرای بودجه در صلاحیت و اختیارات و از وظایف قوه مجریه است و تمام مراحل تهیه و تنظیم و تصویب بودجه به خاطر اجرای بودجه است.بعد از آنکه بودجه به دولت ابلاغ شد، بایداقداماتی انجام شود تا امکانات وصول درآمدها و پرداخت هزینه ها صورت پذیرد که عبارتند از:
۱-ابلاغ بودجه ۲-مبادله توافقنامه فعالیتهای جاری و طرحهای عمرانی ۳-تخصیص اعتبار
۲-۱-۳-۴) مرحله نظارت بر بودجه:
نظارت بودجه در ایران شامل نظارت اداری،نظارت قضایی و نظارت پارلمانی می شود.نظارت بر بودجه آخرین مرحله سیکل بودجه است. بودجه ماموریت و اجازه ای است که قوه مقننه به قوه مجریه داده است. بدیهی است قوه مقننه می خواهد از چگونگی اجرای بودجه آگاهی دشته باشد لذا هدفهای اساسی نظارت بر بودجه به شرح ذیل می توان بیان نمود:
الف)تامین منظور قانونگذار: یعنی انطباق دریافتها و پرداختها و عملیات مالی دولت با مقاصد مجلس
ب)حفظ محدودیتهای مالی : یعنی میزان پرداختهای قطعی و تعهدات از اعتبارات مصوب تجاوز نکرده و پرداختها طبق مقررات به عمل آمده باشد و اجرای عملیات با برنامه ها و هدفهای پیش بینی شده در قانون بودجه مطابقت داشته باشد.(روشناسان،۱۳۸۹، ۲۵-۲۳)
۲-۱-۴) بودجه ریزی برنامه ای :
در روش بودجه ریزی برنامه ای ،اعتبارات بر حسب وظایف ،برنامه ها و فعالیتهایی که سازمان دولتی در سال مالی اجرای بودجه برای نیل به اهداف خود باید انجام دهد،پیش بینی می شود. به عبارت دیگر بر بودجه برنامه ای مشخص می شود که دولت و سازمانهای دولتی در سال مالی اجرای بودجه ، اولاً دارای چه اهداف،وظایف و مقاصد مصوب می باشند و ثانیاًبرای نیل به اهداف و مقاصد مذکور باید کدام برنامه ها و عملیات را با چه میزان اعتبار انجام دهند.(فرج وند،۱۳۸۰، ۲۰۱)
بودجه از دیدگاه مسائل مدیریت از برنامه ریزی،سازمان دادن،هدایت و رهبری،کنترل و نظارت بحث می کند و به این طریق حرکتهای بودجه می باید در چارچوب مقررات و قوانین مصوب صورت گیرد.(فرزیب،۱۳۷۶، ۱۳)
روش بودجه ریزی برنامه ای از سال ۱۹۴۹ در آمریکا به منظور اصلاح مدیریت سازمانهای دولتی عنوان گردید .در این سبک بودجه ریزی عملیات سازمان به شکل برنامه کار تنظیم و برای هر برنامه کار اعتبار منظور می گردد.بودجه برنامه ای نوعی طبقه بندی است که با ایجاد ارتباط میان مواد هزینه و عوامل بکار گرفته شده از یک طرف و نتایج کار بدست آمده از سوی دیگر نشان می دهد که در طی سال مالی چه کالاها و خدماتی به صورت محصول نهایی و یا فعالیتهای بخش دولتی در جهت نیل به اهداف اقتصادی و اجتماعی دولت تولید شده است .در نظام بودجه برنامه ای وظایف دولت در قالب های بزرگی که با هم همخوانی مشابهی دارد طبقه بندی می شود که این قالبها از زیر مجموعه قالبهای کوچکتر تشکیل شده است .این قالبهای کوچک نیز از زیر مجموعه های قالبهای کوچکتری تشکیل می شود. هرکدام از این قالبهای کوچکتر یکی از وظایف دولت است که بعهده یکی یا چند دستگاه اجرایی قرار داده شده است و اختصاص اعتبار به هر یک از دستگاه های اجرایی مستلزم اجرای برنامه کار است .(الماسی،۱۳۸۷، ۱۶۲)
در این نوع بودجه بندی وظایف اساسی دولت بطور منظم بین بخشهای مختلف برنامه ، وظایف ، عملیات و فعالیتها یا طرحها تقسیم و طبقه بندی می شود .
در این نوع بودجه ریزی مشخص می شود که دولت و دستگاه های اجرایی : اولاً در سال بودجه ای دارای چه اهداف ، وظایف و مقاصد مصوب می باشند . ثانیاً برای نیل به اهداف و مقاصد مذکور باید کدام برنامه ها ، عملیات و فعالیتها را با چه میزان از اعتبارات انجام دهند . (شفاف سازی بودجه) .(الماسی،۱۳۸۷، ۱۶۲)
بنابراین در بودجه ریزی برنامه ای اول آنکه برنامه ها یا فعالیت ، مشخص و سپس هزینه ها براساس حجم کار برآورد و پیش بینی می شود .دوم آنکه هزینه اجرای آنها بر حسب فصول برآورد می گردد. مسئله اساسی در تنظیم بودجه برنامه ای توجه به عملیاتی است که باید اجرا گردد .البته در بودجه برنامه ای وجود مواد هزینه انکار نمی شود زیرا به هر ترتیب باید دولت بداند چقدر برای هزینه های پرسنلی خرج می کند و چه مقدار لوازم و ماشین آلات می خرد و امثال آن.در روش بودجه برنامه ای مواد هزینه در داخل برنامه و یا فعالیت تهیه و تنظیم می شود. پس از بررسی اجمالی نظام بودجه ریزی برنامه ای ، یکی دیگر از انواع برنامه ریزی را مورد بررسی قرار می دهیم .
۲-۱-۵) نظام بودجه ریزی مدیریت بر مبنای هدف:
در این نوع بودجه ریزی که نظام بودجه ریزی طرح و برنامه آنرا رد میکنددر بعضی کشورها تحت عنوان«بودجه پاکتی» نامیده می شود. بودجه ریزی برمبنای هدف ، بودجه ریزی با فرایند جیره بندی از بالا به پایین است که در آن اولویتها و محدودیتها در بالا، اساس انتخاب راهکارها در پایین است.
این نوع بودجه ریزی با تکیه بر عقلایی بودن سیاسی از طریق زیر مطرح می شود:

• اجازه در موردتعیین سقفها،اولویتها و سطوح مصارف برای هر وزیر یا رئیس سازمان.

• تفویض اختیار جهت تامین اعتبار پیشنهادهای جدید از منابع تعیین شده.

• اجازه برای تامین اعتبار اضافی برای پیشنهادهای جدید از طریق حفظ محدودیتهای سیاسی.

(محمدطاهری،۱۳۸۹، ۲۳)
نظام بودجه ریزی بر مبنای هدف اصولاً ابتکاری در جهت بهبود مدیریت دولت بود .هدف اصلی این نظام برقرای پیوند بین اهداف تعیین شده دستگاه های اجرایی و تقاضاهای بودجه ای آنها بود .این نظام که در سال ۱۹۷۳ توسط رییس جمهور وقت آمریکا نیکسون بنیان گذاری شد فرآیندی را بوجود آورد تا مدیران دستگاه ها در قبال دستیابی به خروجی ها و نتایج مورد توافق مسئول باشند. (نجارصراف، ۱۳۸۴،۳۶)
اساساً عملکرد به معنای فرآیندها و خروجی های دستگاه های اجرایی تعریف می شد . اما تلاشهایی نیز انجام گرفت تا عملکرد به معنای نتایج هزینه های دولت که امروزه تحت نام پیامد از آن یاد می شود تعریف گردد .
استفاده از بودجه ریزی عملیاتی را اولین بار کمیسیمن هوور در سال ۱۹۴۹ پیشنهاد کرد. در پاسخ به این پیشنهاد ،کنگره امریکا در اصلاحیه قانونامنیت ملی سال ۱۹۴۹ توصیه کرد بودجه عملیاتی در ارتش مورد استفاده قرار گیرد. در سال بعد در چارچوب قانون روش های حسابداری بودجه استفاده از این روش در دولت فدرال الزامی شد.
بدین ترتیب این نظام از سال ۱۹۵۰ در امریکا از طریق محاسبه هزینه واحد برای هریک از فعالیتها آغاز شد و وزارت دفاع در همین چارچوب مجموعه ای از طبقه بندی های جدید را پیشنهاد کرد که قابل استفاده در تمامی خدمات دولتی بود.

رابطه فوق را می‌توان به صورت معادله حالت به شکل کلی زیر نوشت:

که

بنابراین معادله رویتگر به صورت زیر خواهد بود:

ماتریس بهره رویتگر: G
طبق مطالبی که قبلا نیز گفته شده، تا زمانی که اتریس (C,A) رویت‌پذیر باشد، می‌توان ماتریس G را طوری انتخاب کرد که (A+GC) یک ماتریس هروتیز باشد.
ماتریس G را می‌توان با حل معادله ریکاتی یا با روش جایابی قطب به دست آورد.
بنابراین پایداری رویتگر تضمین می‌شود.

نتایج

برای بررسی کارایی کنترل کننده دو شبیه­سازی انجام گرفته که نتایج آنها در شکل­های (۵٫۷) و (۵٫۸) آمده است. در هر شبیه­سازی بردار تخمین پارامترهای اولیۀ کنترل کننده (صفر در نظر گرفته می­شوند. پاسخ سیستم نیز بر اساس ردگیری خطای سرعت، جریان و ولتاژ در راستای d-q، گشتاور خروجی ، تخمین اغتشاش و بردار تخمین پارامتر تطبیقی ، مورد بررسی قرار می­گیرد.
سرعت روتور که به عنوان ورودی سیستم وسیگنال مرجع در نظر گرفته می­ شود در شکل (۵٫۳) آمده است.
در این شبیه­سازی مقادیر نامی جدول (۵٫۱) برای تقلید رفتار سیستم به کار رفته­اند. همانطور که در شکل (۵٫۷) نشان داده شده است، خطای ردگیری سرعت، قبل از آنکه ثباتی در رفتار سیستم و در تخمین اغتشاش به وجود آید، کاهش یافته و با دامنۀ کوچک ادامه پیدا می­ کند. به عبارت دیگر این کنترل کننده توانسته است که جریان و ولتاژ صافی را در راستای d و q ایجاد کند. به علاوه، می­توان گفت که با وجود تغییرات سریع گشتاور الکترومغناطیسی، استراتژی تخمینی ارائه شده کارایی خوبی از خود نشان داده است که در قسمت (e) از شکل (۵٫۷) نیز این تخمین از گشتاور اصطکاکی قابل مشاهده است.
سپس و در شبیه­سازی دوم مانند قسمت قبلی این فصل گشتاور بار در ثانیۀ ۱۰ و به اندازۀ ۱۰۰(N.m) برای بررسی کارایی کنترل تطبیقی به سیستم اعمال می­ شود. همان طور که در شکل (۵٫۸) نشان داده شده است، هنگامی که موتور تحت گشتاور اغتشاشی قرار بگیرد، پارامترهای خود را برای مقابله با این تغییر، عوض می­ کند، که همانطور که در شکل (۵٫۸-e) مشخص است، موجب خنثی شدن اثرات تداخل می­ شود. علاوه بر این خطای ردگیری سرعت کوچک باقی می­ماند که خود باعث می­ شود که جریان وسیگنال کنترلی یکنواخت باشند.

شکل ‏۵٫۷- پاسخ سیستم کنترل تطبیقی با مقادیر نامی: (a) خطای ردگیری سرعت؛ (b) مولفه­های جریان در راستای d-q؛ © مولفه­های ولتاژ در راستای d-q؛ (d) گشتاور خروجی؛ (e) اغتشاش؛ (f) پارامترهای تطبیقی .

شکل ‏۵٫۸- پاسخ سیستم کنترل تطبیقی با تغییر بار: (a) خطای ردگیری سرعت؛ (b) مولفه­های جریان در راستای d-q؛ © مولفه­های ولتاژ در راستای d-q؛ (d) گشتاور خروجی؛ (e) اغتشاش؛ (f) پارامترهای تطبیقی .

طراحی سیستم کنترل کنندۀ تطبیقی بدون سنسور براساس شبکه عصبی

Inverter
Filter
Adaptive
Gtrl
SVPWM
abc/dq
Transform

شکل ‏۵٫۹- شماتیک سیستم کنترل تطبیقی بدون سنسور بر اساس شبکۀ عصبی
درشبیه‌سازی نشان داده می‌شود که پایداری حتی با حضور رفتار ناشناخته و پیش‌بینی نشدۀ سیستم تضمین می‌شود. بنابراین می‌توان آنرا به کمک سیستم‌های کنترل هوشمند تطبیقی که مقاومت خوبی به عدم قطعیت‌های ناشناخته دارند بهبود بخشید.
درطراحی فوق از دو شبکه عصبی  و  برای غلبه برتغییرات پارامتری سیستم در راستای جریان‌های d و q در سیستم کنترل حلقه بسته به کار می‌روند.
برای برآورد سرعت روش نیز از رونگر شبکه عصبی  استفاده شده است که برای اینکار اندازه‌گیری دو مقدار  کفایت می‌کند.
شبکه‌های عصبی استفاده شده هرکدام سه لایه (قسمت) دارند:
قسمت اول یا لایه ورودی که دارای ۲ نرون می‌باشد
قسمت دوم یا لایه مخفی ۶ نرون
قسمت سوم یا لایه خروجی ۱نرون دارد
در این طراحی تمامی نرون‌ها به جز لایه خروجی که از تابع خطی استفاده می‌کند، از تابع S (Sigmoid) به عنوان تابع فعال استفاده می‌شود.
اگر داشته باشیم:
خطای سرعت ماشین،
تخمین سرعت،
سیگنال وابسته به زمان مورد انتظار سرعت و جریان،
خطای جریان در راستای q و d ،
خطای رویتگر،
که:
سیگنال ولتاژ وابسته به زمان مورد انتظار
ولتاژ تخمینی،
که:
(۵٫۳۱)
معادله حلقه‌باز تخمین سرعت:
(۵٫۳۲)

۳- ۲- ۵- نظریه افزایش جمعیت
پیروان این گروه بر این باورند که امکانات طبیعت و کره زمین برای تغذیه و تامین وسایل زندگی افراد بشر نامحدود و یا لااقل بسیار وسیع است. بنابراین از افزایش جمعیت نباید بیم داشت، بلکه برعکس باید باتوجه به مزایا و محاسنی که این امر می ­تواند به دنبال داشته باشد از آن استقبال کرد. به طور کلی اکثر ادیان و به ویژه ادیان الهی، طرفدار افزایش نفوس بوده و تکثیر اولاد را تشویق و جلوگیری از آن را غالباً نهی می­ کنند (کتابی، ۱۳۸۷). اما به نظر می­رسد دیدگاه اسلام چیز دیگری است. دین اسلام، از طرفی، به آیات و احادیثی اشاره می‌کند که موافق تشکیل خانواده و افزایش موالید است که از این طریق تاکید عمده­ای بر شکل­ گیری خانواده و تولید مثل به عنوان وسیله­ای برای تضمین بقاء و تداوم نسل انسانی دارد. از طرف دیگر، آیات و احادیثی نیز وجود دارد که به طور ضمنی جلوگیری از حاملگی را جایز دانسته است. برای مثال موضوع شیر دادن مادر به بچه به مدت دو سال مورد تاکید قرار گرفته است. از آن­جا که حاملگی موجب قطع شیر مادر می­ شود، می­توان استنباط کرد که عمل به توصیه­های قرآنی می ­تواند در ایجاد فاصله­گذاری مناسب بین موالید موثر افتد. در این زمینه هم­چنین می­توان به جهت­گیری موافق فرهنگ اسلامی در زمینه استفاده از وسایل جلوگیری از حاملگی از جمله روش نزدیکی منقطع اشاره کرد که در قوانین فقهی اسلامی مجاز شمرده شده است (میرزایی، ۲۰۰۴).

۳- ۲- ۶- نظریه مخالفان افزایش جمعیت
پیروان این نظریه، افزایش جمعیت را به عنوان یک واقعیت پدیده­ای انکارناپذیر دانسته و در عین حال بر این باورند که می­توان با بهره گرفتن از روش­های پیشگیری از حاملگی از افزایش بی­رویه آن جلوگیری کرد و از این طریق جامعه را از پیامدهای سوء عدم تعادل میان رشد جمعیت و رشد اقتصادی برحذر داشت. این گروه نه تنها افزایش جمعیت را باعث توسعه و پیشرفت جوامع نمی­دانند بلکه حتی آن را مانع توسعه نیز می­دانند. آن­ها می­گویند تجربه تاریخ نشان داده است که هر زمانی کمیت بر کیفیت غلبه کرده، پیشرفت مادی و اجتماعی جوامع متوقف شده ­است (بهنام، ۱۳۴۸).
۳- ۲- ۷- نظریه حد مطلوب جمعیت
نظریه حد مطلوب جمعیت نخستین بار به طور رسمی طی سال­های ۱۸۶۵-۱۸۱۰ توسط کارل وینکل^[۱۵] پروفسور آلمانی مطرح شد. او ملت­های جهان را به سه گروه ملت­های کم­جمعیت، ملت­های پرجمعیت و ملت‌های با جمعیت متناسب تقسیم کرد. نامبرده بر این باور است که بایستی در دفع دو خطر کوشید: زیادی جمعیت و کمی جمعیت و میان این دو حد است که می­توان تصوری از تعادل و یا وضعی متناسب و منطقی داشت (تقوی، ۱۳۸۲).
افلاطون تعداد و سکنه جمهوری ایده­­الی خود را دقیقا ًمشخص کرد (آن را مقدار ۵۰۴۰ نفر در نظر گرفته‌است) او می­گفت چنین جمعیتی می ­تواند نیازمندی­های­ جامعه را به هنگام جنگ برآورد و اجرای درست بخش زمین­ها و نظام مالیات­ها را عملی سازد. وی درباره ثابت نگه داشتن شمار مردم یک شهر به یک میزان می­گوید: تعداد زناشویی­ها را به تشخیص زمامداران واگذار خواهیم کرد و تا آنجا که شدنی است با توجه به مرگ و میر و جنگ و بیماری­ها و پیشامدهای همانند دیگر شمار مردم شهر را به یک میزان نگه دارند (کلانتری، ۱۳۶:۱۳۷۸).
۳- ۲- ۸- تئوری تغییر و پاسخ جمعیتی
تئوری تغییر و واکنش­ جمعیتی توسط دیویس^[۱۶] به عنوان یک مقدمه نه به عنوان یک راه حل برای تئوری انتقال جمعیتی مطرح شد. توجه دیویس به علل رشد جمعیت، بر اساس فرضیاتی است که او آن­ها را به عنوان علل اصلی رشد جمعیت می­داند. مشکل اساسی تلاش­ های دیویس مربوط به موضوع محوری تئوری انتقال جمعیت بود. دیویس یک سوال در تئوری خود مطرح می­ کند و آن این است که چگونه کاهش مرگ و میر منتهی به کاهش باروری می­ شود؟ برای پاسخ به این سوال، دیویس این سوال را پرسید که به هنگام کاهش مرگ و میر چه اتفاقی می­افتد؟
پاسخ این است که بیشتر بچه­ها تا بزرگسالی باقی می­مانند در حالی که فشار بزرگی بر خانواده وارد کرده و افراد برای رهایی از این فشار مجبور به سازماندهی دوباره زندگی­شان می­شوند این واکنش مردم نسبت به تغییر جمعیتی می­باشد. باید دانست که واکنش­های آن­ها بر حسب هدف­های فردی است نه اهداف ملی، و به ندرت آنچه که دولت می­خواهد اتفاق می­افتد. اگر اعضای یک جامعه آماده دریافت روش رفتاری خاص نباشند، به آن روش رفتار نخواهند کرد.
دیویس پیشنهاد کرد که قوی­ترین انگیزه برای محدود کردن خانواده ترس از فقر یا اجتناب از رنج آن چنان که مالتوس^[۱۷] بحث می­کرد نیست. بلکه چشم­انداز موفقیت بیشتر است که اغلب مردم را برمی‌انگیزد تا تعداد فرزندان کمتری داشته باشند. او در نهایت تاکید می­ کند که حداقل تمایل برای بقاء نسبی فرد در جامعه ممکن است باعث جلوگیری از داشتن فرزند زیاد شود.
۳- ۲- ۹- نظریه مبادله
انتخاب نظریه مبادله برای موضوع مورد تحقیق به این دلیل است که دو انگاره واقعیت اجتماعی (شبکه یا ساخت شبکه­ ای) و انگاره رفتار اجتماعی (رفتار مبادله­ای) را به هم پیوند می­زند. از طرف دیگر این تئوری یکی از مسائل بحث­برانگیز جامعه شناسی را که شکاف بین سطح خرد و کلان است را حل می‌کند. به این ترتیب که ماهیت واحدها می­توانند خرد و کلان باشند. کنشگر می ­تواند یک فرد یا یک واحد جمعی باشد که قابلیت تقویت از محیط را دارد. واحدها می ­تواند اشخاص فردی یا واحدهای پیوسته­ای مثل گروه­ ها، سازمان­ها و ملت­ها باشند.
امرسون^[۱۸] بنیان­گذار این تئوری سه پیش­فرض اساسی برای نظریه مبادله قائل است که عبارتند از:
الف: کسانی که از رویدادها نفع می­برند، گرایش به کنش معقولانه در جهت وقوع آن رویداد دارند.
ب: انسان­ها سرانجام از رویدادهای رفتاری دلزده می­شوند چنان که این رویدادها به تدریج خاصیت خود را از دست می­ دهند.
ج: منافعی که انسان­ها از رهگذر فراگردهای اجتماعی بدست می­آورند بستگی به منافعی دارد که آن­ها می توانند در مبادله ارائه کنند.
بر اساس یکی از این اصول هر چه یک موقعیت، منابع چندگانه پاداش برای یک شخص فراهم نماید، وابستگی شخص به آن موقعیت بیشتر خواهد شد. بر اساس اصل دیگر، هر چه ارزش پاداش­های دریافت شده به وسیله یک شخص در یک موقعیت بیشتر باشد، وابستگی شخص به آن موقعیت بیشتر خواهد شد.
از آن جا که استفاده از وسایل جلوگیری پاداش­های مختلفی را برای زوجین فراهم می­نماید تحت تاثیر عوامل مختلفی از جمله شرایط اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جامعه می­باشد. کارایی وسایل جلوگیری از بارداری بستگی به ارزشی دارد که زوجین برای وسایل جلوگیری از بارداری قائل هستند. بدیهی است که ارزش هر یک از انواع وسایل جلوگیری متفاوت بوده و طبیعی است که در این شرایط نگرش و تمایل زوجین نسبت به هر کدام متفاوت باشد که در جای خود قابل بررسی است.
بنابراین اصل می­توان نتیجه گرفت که تمایل به استفاده از وسایل جلوگیری از بارداری توسط زوجین ممکن است تحت تاثیر عوامل زیر باشد: کارایی انواع وسایل جلوگیری، عدم تمایل به استفاده از وسایل جلوگیری به دلیل عدم دسترسی به آن­ها، مشکلات و نارضایتی­هایی که در اثر استفاده از وسایل جلوگیری از باروری توسط زوجین ایجاد می­شوند.
۳- ۳- چارچوب نظری مورد استفاده
چارچوب نظری، راهنمای اصلی پژوهشگر در ارائه مدل، فرضیات، تدوین پرسشنامه و تبیین علی متغیرهای مورد مطالعه می­باشد. انتخاب چارچوب نظری علاوه بر آن که اجازه می­دهد پرسش آغازی را از نو فرمول بندی یا به صورت دقیق­تری بیان کنیم، به عنوان شالوده­ای برای ارائه فرضیه­هایی بکار می­رود که به اعتبار آن­ها محقق پاسخ منسجمی به پرسش آغازی خواهد داد. در چارچوب نظری، با توجه به جامعه و موضوع مورد مطالعه، باید نظریه­ای انتخاب شود که مدل ارائه شده توسط آن، بیشترین قدرت تبیین­کننده را برای حل مسئله داشته باشد. در واقع، بر پایه چارچوب نظری است که محقق زاویه نگرش و دید خود را نسبت به یک پدیده روشن می­سازد (لهسائی­زاده، ۲۳:۱۳۸۵).
در هر تحقیقی، مبحث چارچوب نظری یکی از مباحث بسیار مهم می­باشد. به این معنی که محقق تئوری مورد نظر خود را انتخاب نموده و تئوری منتخب در تمام مراحل تحقیق مورد توجه می­باشد. تحقیق حاضر نیز از این قائده مستثنی نیست.
۳- ۳- ۱- تئوری اقتصادی
اساس این نظریه بر روی انتقال باروری است که تئوری تقاضا نامیده شده است و فرض بر این است که افراد هزینه و فایده استفاده از وسایل جلوگیری را در نظر می­گیرند. در جامعه شناسی و جمعیت شناسی هزینه­ های استفاده از وسایل جلوگیری شامل هزینه­ های جسمی و هزینه­ های روحی است. فایده استفاده از وسایل جلوگیری وقتی آشکار می­ شود که از حاملگی­های ناخواسته جلوگیری می­ کند.
بعضی تئوری­ها مکانیسم­های خاص را در نظر می­گیرند که علت انتقال باروری را به تمایل و انگیزه برای بچه­دار شدن می­داند از وقتی که فایده استفاده از وسایل جلوگیری ریشه در باروری مورد انتظار دارد این قابل توجه است که این تئوری­ها دقیقا انگیزه­ های دیگر برای استفاده از وسایل جلوگیری را مورد بررسی قرار نمی‌دهد. در این تئوری اختلاف وجود دارد چون هر یک از این شاخص­ های تئوری سعی می­ کند به طور جداگانه هزینه و فایده استفاده از وسایل جلوگیری با توجه به داشتن بچه­داری بررسی کند.
از طرف دیگر هزینه و فایده استفاده از وسایل جلوگیری با هزینه و فایده فرزندآوری مرتبط است. این تئوری توسط نمودار زیر توضیح داده می­ شود. با توجه به جدول هزینه و فایده استفاده از وسایل جلوگیری از هزینه و فایده بچه­داری تاثیر می­گیرد و بر رفتار واقعی استفاده از وسایل جلوگیری تاثیر می­ گذارد.
جدول ۳-۱: هزینه و فایده استفاده از وسایل جلوگیری از بارداری
هزینه استفاده از وسایل جلوگیری
هزینه فرزندآوری
فایده فرزندآوری
استفاده از وسایل جلوگیری از بارداری

فایده استفاده از وسایل جلوگیری
هزینه فرزندآوری
فایده فرزندآوری

نظریه اقتصادی، با توجه به زمینه اقتصادی، انسان­ها را افرادی عقلانی به حساب می ­آورد که برای انجام هر کاری اقدام به ارزیابی هزینه و فایده اقتصادی امور می­ کنند. این دسته نظریات دچار نوعی تقلیل هستند، بنابراین قادر به تبیین کامل رفتار باروری نمی­باشند. هم­چنان که استرلین بیان می­ کند عوامل اقتصادی به تنهایی نمی­تواند تعیین کننده ارزش فرزند و رفتار باروری باشد بلکه عوامل دیگری مانند منافع اجتماعی، سلیقه­ها و علایق خانواده نیز بر رفتار باروری موثرند.
با توجه به نظریات بالا این نکته روشن می­ شود که استفاده از وسایل جلوگیری تحت تاثیر عوامل مختلفی قرار می­گیرد که در تئوری اقتصادی استفاده از وسایل جلوگیری به سود و هزینه فرزندآوری بر می­گردد و به این که هر چه فرزند دارای سود و فایده باشد کم­تر از وسایل جلوگیری استفاده می‌شود، تعداد فرزندان و جنسیت فرزند بر روی انتخاب روش تاثیر می­ گذارد. در این نظریه استفاده از وسایل جلوگیری به سود و زیان وسیله و شرایط اجتماعی و اقتصادی برمی­گردد. این نظریه بیان می‌کند که افراد انتخاب­شان بر اساس سود و زیان (هزینه) صورت می­گیرد. زوجین با توجه به سنجیدن این که فرزند چقدر سود و هزینه دارد دست به انتخاب وسایل جلوگیری می­زنند وقتی که در یک جامعه فرزند زیاد ارزش نباشد و والدین به فرزندان دلخواه‌شان دست پیدا کنند معمولا وسایلی را انتخاب می­ کنند که قدرت ریسک حاملگی را پایین آورد (حسینی، ۱۳۹۰).
۳- ۳- ۲- نظریه کنش اجتماعی تالکوت پارسونز:
تالکوت پارسونز، جامعه­شناس مشهور آمریکایی در کتابش تحت عنوان “ساخت کنش اجتماعی” بیان می­ کند که کنش­های اجتماعی در قالب هنجارها و ارزش­های اجتماعی سازمان می­یابند، هنجارهای اجتماعی کنش فرد را در جهت همنوایی نهایی نظام ارزشی اجتماعی سوق می­دهد.
در همین کتاب است که پارسونز از یک کنش داوطلبانه که به وسیله افراد در یک قالب اجتماعی صورت می‌گیرد، سخن به میان می ­آورد و آن را ناشی از موقعیت و نقش اجتماعی فرد در جامعه دانسته و بر اساس آن به تحلیل می ­پردازد. به نظر او تمام کنش­ها رفتارند، اما تمام رفتارها کنش نیستند، کنش بر خلاف رفتار ارادی است و ارزش­های موجود تنها نوع کنش را مشخص می­ کند (توسلی، ۱۸۹:۱۳۸۰).
در این سیستم و نظام داوطلبانه کنش از نظر پارسونز، موارد زیر به چشم می­خورد:
۱- کنشگر: که منظور پارسونز از کنشگران بیشتر اشخاص و افراد هستند.
۲- فضایی که شخص در آن قرار گرفته و در همین فضاست که کنش­های داوطلبانه افراد به وقوع می‌پیوندد.
۳- شرایط موقعیتی: که منظور پارسونز از این شرایط، طبقه جنسی افراد، مکان فیزیکی که در آن قرار دارند و محیط اجتماعی و… می­باشد که بیشتر از آن که فرد آن­ها را به دست آورده­ باشد (اکتسابی)، به افراد واگذار شده است (انتسابی).
۴- اهداف: پارسونز معتقد است که کنشگران همان افرادی هستند که از کنش­های خود هدف­های مختلف فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و… را دنبال می­ کنند.
۵- وسایل: کنشگران برای نیل به اهداف خود از یکسری وسایل استفاده می­ کنند که می­توانند ماهیتاً چندگانه باشند.
۶- ارتباط: منظور پارسونز از ارتباط، روابط و کنش­های میان عوامل فوق که همان کنشگر، شرایط، اهداف و ابزار است، می­باشد.
پارسونز معتقد است که مناسبات و روابط میان کنشگران و شبکه روابط متقابل میان افراد و گروه‌هاست که نظام کنش را تشکیل می­دهد و فرضش بر این است که کنشگران خواستار به حداکثر رساندن رضایت خاطرند و چنان­چه با دیگر افراد در کنش متقابل قرار گرفته و رضایت خاطر کسب کنند، کنش خودشان را مجدداً تکرار خواهند کرد.

موانع زمانی بررشدو توسعه ورزش های پایه مدارس تاثیر معنیداری دارد.
موانع انگیزشی بررشدو توسعه ورزش های پایه مدارس تاثیر معنیداری دارد.
موانع جسمانی_روانی بررشدو توسعه ورزش های پایه مدارس تاثیر معنیداری دارد.
اولویت بندی بین موانع رشد وتوسعه ورزش های پایه مدارس معنیداری وجود دارد.
۶.۱. محدوده تحقیق
محدوده زمانی: زمان اجرای این پژوهش در سال ۱۳۹۳-۱۳۹۲بوده است.
محدوده جامعه آماری: جامعه آماری این پژوهش تنها به مدیران آموزش و پرورش و معلمان تربیت بدنی مدارس ابتدایی شهر تهران محدود شده است.
محدوده جمع آوری اطلاعات: برای جمع آوری اطلاعات مورد نیاز از آزمودنی ها، تنها از پرسشنامه به عنوان ابزار اندازگیری استفاده شده است.

محدوده جغرافیایی تحقیق: این پژوهش تنها در شهر تهران مناطق ۱و۴و۸و۱۳ آموزش پرورش انجام گرفته است.
۷.۱. تعاریف واژه ها و اصطلاحات تحقیق
ورزش^[۲۸]
کلمه ورزش در زبان فارسی همانطوری که از علامت مصدر آن (ش) مشخص میشود اسم مصدری است از فعل ورزیدن که در"فرهنگ فارسی عمید” بدین گونه معنی شده است:کارپیاپی، پیاپی کاری کردن برای تمرین و عادت، حرکت پیاپی اعضای بدن برای تقویت اعصاب و عضلات، هرگونه عمل و حرکتی که برای تقویت اعضاء و به منظورحفظ تندرستی به تنهایی یا دسته جمعی انجام داده شود(سعدی سیوکی،۱۳۸۸).
ورزش می تواند به عنوان تمام اشکال فعالیت بدنی که مربوط به به آمادگی جسمانی، روانی، رفاهی و تندرستی و تعامل اجتماعی تعریف شود که این شامل بازی، تفریح ​​و سرگرمی، سازمان یافته، ورزش گاهگاهی و یا رقابتی و ورزش های بومی می باشد(انجمن ورزشی استرالیا^[۲۹]،۲۰۱۳).
ورزش پایه^[۳۰]
ورزش پایه به ورزش های شنا، ژیمناستیک و دومیدانی که در مدارس انجام می گیرد اطلاق می شود.
موانع^[۳۱]
موانع به کلیه عواملی اطلاق می شود که فرد را از اجرا و عدم اجرای فعالیتی باز می دارد.
در این تحقیق منظور از موانع مشکلاتی است که در ورزش های پایه در مدارس شهر تهران وجود دارد که به ۷ دسته زیر تقسیم شده است:
موانع فرهنگی
موانع مدیریتی
موانع مالی
موانع زمانی
موانع مدیریتی وبرنامه ریزی
موانع ساختاری
موانع. انگیزشی
توسعه^[۳۲]
پیشرفت و رشد ورزش های پایه در مدارس استان تهران.
فصل دوم: مبانی نظری و پیشینۀ تحقیق
فصل دوم
مبانی نظری و پیشینه تحقیق
۱.۲. مقدمه
در فصل حاضر مبانی نظری و پیشینه تحقیق مورد بحث قرار می گیرد که در مبحث مبانی نظری ابتدا به تعریف ورزش، تعاریف، اهداف و توسعه ورزش، مدل های توسعه ورزش و سپس در انتها نیز درباره ورزش پایه و ورزش در مدارس و تحقیقات انجام شده در داخل اشاره می شود و در ادامه به تحقیقات و پژوهش های انجام شده در سایر کشور ها و در پایان به جمع بندی پرداخته می شود.
۲.۲. ورزش
ورزش به معنای ورزیدن و مهارت یافتن و معادل واژه Sport در زبان رایج انگلیسی برگرفته از واژه disport انگلیسی می‌باشد که خود از کلمه desport فرانسه قدیم و مرکب از پیشوند نفی des و فعل port به معنای حمل کردن، بردوش کشیدن، زیربار بودن است. بنابراین در آغاز disport به معنای رها شدن و رستنی از فشارهای معمول زندگی بوده است(سازمان تربیت بدنی ایران،۱۳۸۱). ورزش عبارت است از انجام دادن حرکات بدنی و تکرار آن‌ها به گونه‌ای که موجب افزایش توان و ورزیدگی بیشتر می‌شود(کاشف،۱۳۷۵).
کمسیون ورزش های استرالیا^[۳۳] ورزش را فعالیت انسانی که نیازمند به اعمال توانایی یا مهارت جسمانی برای دستیابی به نتیجه و برحسب ماهیت خود رقابتی است، تعریف می نماید. در گذشته این طرز تفکر که ورزش به عنوان یک پدیده ی فرهنگی در مجموعه ی فرهنگ زندگی قرار گرفته و همچنین، چه رقابتی و چه غیر رقابتی، به عنوان یک پدیده اجتماعی تعریف می شود که فعالیت های بدنی را در بر می گیرد(کمیسیون ورزش استرالیا،۲۰۰۴).
همچنین در برنامه دوم توسعه کشورمان نیز ورزش و تربیت بدنی این چنین تعریف شده است: تربیت بدنی و ورزشی بخشی از آموزش و پرورش است که از فعالیت‌های جسمانی به عنوان وسیله آموزشی استفاده می‌کند. تربیت بدنی و ورزش، پیکار در زندگی است برای گریز از کسالت، رخوت و سستی و متعادل نگاه داشتن اعضاء و جوارح بدن. تربیت بدنی و ورزش، مجموعه‌ای از حرکات و فعالیت‌های پرورش دهنده جسم و تقویت کننده روح و روان است(سازمان تربیت بدنی ایران،آذر،۱۳۸۱).
امروزه ورزش به عنوان پدیده ای مهیج، برانگیزاننده، موجد اتحاد ملی، عامل توسعه و ارتقای سلامت در جامعه، جایگاه مهمی در جامعه بر عهده دارد(مکچنسی^[۳۴]،۲۰۱۳). زندگی در دنیای ماشینی حرکت انسان ها را محدود و به تدریج افراد را از فرصت های لازم برای فعالیت های بدنی محروم کرده است. ورزش به عنوان یکی از مفاهیم اجتماعی وبا توجه به کارکردهای خاص آن در زمینه مختلف، مورد توجه بسیاری از دانشمندان و محققان قرارگرفته است(مظفری،۱۳۹۲). ورزش به عنوان ابزار چند بعدی با تاثیرات گسترده و نقش ارزشمند، یکی از شیوههایی است که افراد میتوانند با بهره گرفتن از آن بر فشارهای جسمانی، روحی و روانی و اجتماعی فایق آیند. تحقیقات متعددی روشن ساخته اند که پرداختن به تفریحات سالم ، به ویژه فعالیتهای ورزشی، آثار مثبت فراوانی در سلامتی جسمی و روحی انسان دارد. شرکت افراد به سمت ورزش منجر به بهبود وضعیت جسمانی ،سلامت روحی وسرگرمی بهینه افراد می شود(سان^[۳۵]،۲۰۱۳). ورزش، سلامت جامعه و محیط را تحت تاثیر قرار می دهد. در حقیقت توجه سیاستگذاران به جامعه، دست کم در بعضی جهات به میزان امکانات فراهم شده برای جامعه بستگی دارد. در بعد اقتصادی نیز توجه ورزش برای سیاستگذاران منشاء فوایدی شده است. رابطه ورزش تفریحی و تولید ناخالص ملی^[۳۶] ۹/۸ میلیارد دلار یا ۲۲ درصد تولید ناخالص ملی در کانادا است. ۲ درصد مجموع مشاغل در این کشور در حیطه ورزش و تفریحات ایجاد می شود. در همین کشور، ورزش و صنایع وابسته به آن از نظر ایجاد شغل مقام دوم و از نظر سهم در تولید ناخالص ملی مقام هشتم را در مجموع صنایع به خود اختصاص داده است(رانکین^[۳۷]،۲۰۱۲). تاثیر ورزش و فعالیت های ورزشی بر سلامت جسمانی و روانی انکارناپذیر است، کاهش وزن و بیماریهای قلبی، دیابت، افزایش فشارخون، افزایش کلسترول و بیماری های دیگر از تاثیرات جسمانی ورزش می توان نام برد(آریزونا دپارتمان^[۳۸]،۲۰۱۱). ترویج ورزش، قطعا عامل مهمی جهت رشد اقتصادی می باشد. ورزش حتی به عنوان یک شیوه مستقل درمانی یا به عنوان بخشی از درمان و نیز به عنوان پیشگیری از افسردگی، ناتوانی و کاهش بازده کار در دنیای امروز مورد توجه است(اصفهانی،۱۳۷۵). ورزش کانون خوبی برای بازی جوانمردانه به شمار می رود و بروز هر گونه رفتارهای پرخاشگرانه و غیر اخلاقی را مورد انتقاد قرار می دهد. فعالیت های بدنی به مردم می آموزد تا در جهت حفظ سلامت بدن خود تلاش کنند و همچنین با تمرین و رقابت به اهداف بالاتری دست یابند(غفوری،۱۳۸۲).
ازینرو ورزش از فعالیت های مهم انسانی است که تقریبا درهرجامعه بشری به گونه ای موجود بوده است. بشر در طی اعصارگوناگون با این پدیده آشنائی وهر تمدن رویکردی خاص به آن داشته است. اندیشمندان مسائل تربیتی در روزگاران پیشین به جنبه های ارزشی ورزش و نیروی عظیم آن در اجتماعی شدن انسان و بهنجارسازی او و ساختن شخصیت متوازن اجتماعی پی برده بودند. ارتباط فعالیت های ورزشی وتمرینات با بهداشت و سلامت از دیر باز شناخته شده است. در عصرجدید، به ورزش نگاهی فراگیر و همه جانبه و در مجموع به صورت یک نظام اساسی با ابعاد و نقش های مختلف افکنده می شود. نظام ورزش برای موفقیت باید؛ دارای دوام یا استمرار نسبی باشد. اهداف آن برای اکثریت افراد جامعه مشخص شود و با بقیه آحاد و نهادهای اساسی جامعه سازگاری و هماهنگی داشته باشد. ورزش در پرتو عوامل سازش دهنده آن با دیگر نظام های درون نظام اجتماعی، کسب موفقیت می کند؛ زیرا ورزش یکی از جنبه های نمونه نظام اجتماعی و جزء مکمل بافت اجتماعی است و از کلیهء عوامل و جنبه های تشکیل دهندهء این نظام متاثر می شود. بنابراین، ضعف اقتصاد، بی گمان در ورزش تاثیر می نهد. چنان که تائید و پشتیبانی نکردن دین از ورزش، آن را به ضعف می کشاند(سازمان تربیت بدنی،۱۳۸۲).
۱.۲.۲. اهداف تربیت بدنی وورزش
دسته اول شامل اهداف اختصاصی تربیت بدنی میباشد که توسعه قابلیت‌های جسمانی(قدرت، استقامت، انعطاف پذیری، سرعت و …) و توسعه قابلیت‌های روانی (آرامش روانی، اعتماد به نفس، ایجاد شخصیت مطلوب و …) را مورد توجه قرار میدهد. دستهای دیگر شامل اهداف عمومی(همکاری، گذشت، تشریک مساعی، تواضع، احترام به قوانین و مقررات و …) می باشد. از جمله اهداف ویژه تربیت بدنی در حوزه علوم اجتماعی میتوان از توسعه اعتماد به نفس و اراده، ایجاد آرامش روان، بیدار نمودن حس فعالیت و کار، تربیت استعداد، ایجاد حس همکاری و تعاون، احترام به زندگی فردی و اجتماعی، اطاعت از قوانین و مقررات، پیدا نمودن حس فرمانبرداری و ایجاد مدیریت صحیح، ایجاد شخصیت مطلوب، ایجاد تهور و شجاعت و غلبه بر ترس نام برد.مطالعه نظری اهداف تربیت نشان میدهد که اگر چه کشورها دارای اهداف گوناگون تربیت بدنی میباشند، ولی در مورد اهداف زیر همه کشورها دارای یک نظر مشترک هستند(خدادادکاشی،۱۳۸۱).
فعالیتهای ورزشی برای رشد ایدهآل جسمانی، هوشی، روانی و اجتماعی و ساختن یک شخصیت متعادل انسانی.
توسعه مطالعات آکادمیک برای یک اجتماع فنی
افزایش آمادگی جسمانی و مهارتهای جنگی برای نیروهای دفاعی
کسب مهارتهای جسمانی برای گذرانیدن اوقات فراغت
شرکت در فعالیتهای ورزشی قهرمانی توسط به انجام رسانیدن تمرینات ورزشی وکسب افتخار در میادین بین المللی ورزش.
۲.۲.۲. سلسله مراتب ورزش
در رویکرد سلسله مراتبی ورزش، بخشی از فعالیت های ورزشی پایه و اساس دیگر فعالیت های ورزشی بحساب می آیند. رشد، توسعه و بقای آنها به رشد و توسعه ورزش های پایه بستگی دارد. برای روشن تر شدن موضوع به بررسی مدل مول و همکاران ^[۳۹] که یکی از مدل های شناخته شده در این زمینه است می پردازیم. این پژوهشگران در کتاب « مدیریت اوقات فراغت » مدلی را برای چهار بخش (ورزش پرورشی، تفریحی، قهرمانی و حرفه ای) متصور شده اند. در مدل ارائه شده میزان گستردگی هر کدام از ورزش ها تعیین شده است. در قاعده هرم ورزش پرورشی و در راس آن ورزش حرفه ای قرار دارد. بیشترین سطح شرکت کننده گان مربوط به قاعده هرم است و هر چه به سمت راس هرم نزدیک شود، از تعداد شرکت کنندگان در ورزش کاسته می شود. به عبارت دیگر، در بخش ورزش پرورشی، تعداد تماشاچیان، کمترین و در ورزش حرفه ای، بیشترین است. این مدل ادعا می کند که گسترش ورزش پرورشی و پس از آن همگانی باعث مشارکت عموم خواهد شد. در صورتی که ورزش حرفه ای گسترش یابد، تعداد کمتری در آن می توانند شرکت کنند و اغلب باید به تماشای آن بپردازند(مول و همکاران،۱۹۹۸). در مورد ورزش همگانی و تفریحی می توان گفت که تعداد شرکت کنندگان آن بیشتر از ورزش قهرمانی و حرفه ای است. از منظر تعامل ورزش های چهار گانه نیز می توان به ساختار پیشنهادی مول و همکاران نگریست. بدین معنی ورزش پرورشی در سطح گسترده انجام می شود. پس از آن علاقه مندان به سمت ورزش همگانی رهنمون می شوند. از این طریق، افراد با استعداد به سمت ورزش قهرمانی و افراد نخبه به ورزش حرفه ای صعود خواهند کرد. ورزش پرورشی و همگانی، به عنوان پشتوانه ای برای ورزش قهرمانی و حرفه ای بشمار می آید. عکس این رابطه بین چهار ورزش یاد شده در سطوح ساختار برقرار نیست. مخالفان حرفه ای گرایی ورزش قهرمانی ادعا می کنند که روند حرفه ای شدن ورزش، رابطه و پیوستگی آن را با ورزش همگانی مختل می سازد. بیم آن می رود که توجه بیش از حد به تعدادی از ورزش ها سبب شود تا ورزشکاران به بازیگران صنعت نمایش ورزشی بدل شوند.این روند با آرمان های ورزشی لطمه می زند . در نتیجه بسیاری از ورزشکاران مهارت کمتر و کسانی که شانس پیوستن به این جریان حرفه ای گرایی را ندارند، از صحنه بدور رانده می شوند. بدین ترتیب، از شمار افرادی که می توانستن در فعالیت های ورزشی شرکت کنند کاسته خواهد شد و در حال خوش بینانه، آنها به تماشاچی بدل می شوند(لارسن^[۴۰]،۲۰۰۲).
نمودار ۱.۲ مدل سلسله مراتبی ورزش

شکل۱.۲. مدل سلسله مراتبی بخش‌های اصلی ورزش
۳.۲.۲. مشکلات ناشی از عدم فعالیت جسمانی
فعالیت بدنی از ملزومات سلامتی است. ورزش و فعالیت بدنی سلامتی را افزایش داده، طول عمر را افزون نموده، روحیه را با نشاط کرده، از بسیاری بیماری های قلبی، حس پیری و رخوت جلوگیری می کند. فعالیت بدنی بی خوابی، اضطراب، افسردگی و سایر بیماری های روحی را کاهش داده به انسان حس نشاط و سر زندگی می دهد و باعث حفظ بهبود اعتماد به نفس مثبت می شود. هنگام فعالیت بدنی نه تنها با رسیدن اکسیژن بیشتر به مغز فعالیت این عضو افزایش پیدا کرده از بیماری هایی مانند آلزایمر و فراموشی جلوگیری می شود و از طریق تأثیر بر سیستم عصبی حس سلامتی و امید در شخص زنده می گردد(استالسبرگ و پدرسن^[۴۱]،۲۰۱۰). بطوریکه فعالیت بدنی با کاهش فشار خون، فیبرینوژن پلاسما، ویسکوزیته، سبب بهبود در متابولیسم گلوکز و سطح چربی خون و جلوگیری از بیماری های قلبی عروقی می شود(طلایی و همکاران،۲۰۱۳). همچنین مشارکت افراد در فعالیت های فیزیکی و بدنی سبب توسعه اجتماعی، شناختی و روانی و در سطح بالاتر سبب بهبود تناسب اندام می گردد(سوهن و همکاران^[۴۲]،۲۰۱۴). درنتیجه عدم فعالیت بدنی به طور فزاینده ای به عنوان یک پیش ساز مهم بیماری مزمن به رسمیت شناخته شده و هزینه های زیادی را برای افراد و جامعه در پی دارد. سازمان بهداشت جهانی(WHO) تخمین می زند که عدم فعالیت بدنی به عنوان یک عامل خطرناک در مرگ و میر زودرس شناسایی شده است و باعث ۱.۹میلیون مرگ در هر سال در سراسر جهان و ۱۶ درصد از سرطان سینه، سرطان روده بزرگ و دیابت، و در حدود ۲۲ درصد از بیماری های کرونری قلب و سایر موارد بیماری می شود. اهمیت ورزش و فعالیت بدنی به عنوان عوامل تعیین کننده سلامت در ادبیات پزشکی و عمومی به خوبی بیان شده است(فارل و همکاران^[۴۳]،۲۰۱۳) بطوریکه داس و هورتون^[۴۴] (۲۰۱۲) استدلال نمودند که عم فعالیت های ورزشی و بدنی یک عامل مهم و خطرناک در بیماری های قلبی می باشد. با توجه به نفوذ و تاثیر قابل توجهی از فعالیت های فیزیکی در سلامت یک فرد، بسیار مهم است که عواملی که سطح فعالیت بدنی را تحت تاثیر قرار می دهد مورد درک و شناسایی قرار دهند(کوهن و همکاران،۲۰۱۴). هزینه های پزشکی عدم فعالیت جسمانی در سال ۲۰۰۰ بیش از ۷۵ میلیارد دلار بوده است. مرکز کنترل بیماری ها، گزارش می کند که حدود ۲۵۰ هزار مرگ از تمام مرگ های سالانه در آمریکا به علت عدم انجام فعالیت های جسمانی است. در ایران مشکلات ناشی از عدم فعالیت جسمانی به طور دقیق مشخص نیست. در بررسی شهر تهران ۸۰ درصد مردان و ۸۵ درصد زنان هیچ گونه فعالیت بدنی خارج از محیط کار یا منزل، حتی به صورت قدم زدن منظم را انجام نمی دهند(سنایی نسب، ۱۳۸۸).
۳.۲. توسعه
واژه توسعه (مصدر مرخم عربی) در ادبیات فارسی و به معنی وسعت، فراخی و گشادگی آمده و به صورت فعل، همراه با پیدا کردن، دادن، ویافتن به کار می رود(رحیمی،۱۳۸۳). معادل انگلیسی توسعه، کلمه Development با معانی مختلفی چون؛ رشد، توسعه، گسترش، عمران، پیشرفت و استعداد است(باطبی،۱۳۷۱). توسعه به معنای عام یعنی تغییرمشابه (معنی دار) در مشخصه های کمی و کیفی موضوع(سازمان تربیت بدنی،۱۳۸۲). معنای لغوی توسعه خروج از ” لفاف ” است و لفاف همان رسانه های جمعی جامعه سنتی و ارزشهای مربوط به آن است(مرادی،۱۳۸۹).
برخی از ابعاد توسعه درفرهنگ علوم سیاسی، عبارتند از؛ بهبود، رشد و گسترش همه شرایط وجنبههای مادی و معنوی زندگی اجتماعی و فرایند بهبود بخشیدن به کیفیت زندگی افراد (آقابخشی،۱۳۷۴). واژه توسعه پس از جنگ جهانی دوم و درکنار شور استقلال طلبی کشورهای مستعمره همه گیر شد. رهبران کشورهای تازه استقلال یافته جهان سوم با انبوهی از مشکلات سعی کردند تا با ناسیونالیسم و شور انقلابی مردم، بازسازی را آغاز و فاصله خود را با کشورهای صنعتی کم کنند؛ اما چون، هیچ گونه تجربه ای در این زمینه نداشتند، بار دیگر، متوجه نظریات تئوری پردازان کشورهای صنعتی شدند که هرکدام، راه کاری را ارائه می کردند و تعریف خاصی از توسعه داشتند. یکی توسعه را در گرو بخش کشاورزی و دیگری درصنعت می دانست. گروهی استراتژی صنعتی شدن از طریق جایگزینی واردات و گروهی دیگر صنعتی شدن با جهت گیری صادراتی را مفید می دانستند و خلاصه آنقدر راه حل و پیشنهاد، پیش پای رهبران کشورهای “توسعه نیافته” قرار گرفت که آنها با مشکل انتخاب مواجه شدند و آنقدر تعاریف مختلفی از توسعه ارائه شد که این واژه به تدریج به واژه مبهمی تبدیل شد؛ به طوریکه معنای آن، هم اکنون صرفا به بافت و زمینه ای که در آن به کار می رود، بستگی دارد. با وجود این، واژه توسعه هم اکنون در ذهن عوام و خواص جا افتاده است و همواره از تغییری مطلوب، همچون گذر از ساده به پیچیده، از پست به عالی و از بدتر به بهتر حکایت می کند(رحیمی،۱۳۸۳). به هرحال، مسلم آن است که مفهوم توسعه در دید همگان یکی نیست و هر صاحب نظری، تعریفی خاص از آن ارائه می دهد، ولی منظور همگان در نهایت رسیدن به مرحله ایست که در آن رفاه بیشتری برای انسانها وجود داشته باشد و قطعا این مراحل، پایان پذیر نیست و هر مرحله، مقدمه مرحله بعد خواهد بود(قاسمی،۱۳۸۶).
۱.۳.۲. توسعه و گسترش ورزش

• حیطه عمل و معماری

• مهارت ها

مرحله بهینه

• ارتباطات

• میزان شایستگی/ارزش

• سطح اعمال اختیار

• مشارکت

• حیطه عمل و معماری

• مهارت ها

شکل ۲ - ۹: پنج سطح مدل بلوغ همسویی استراتژیک(لوفتمن،۲۰۰۰)
۲-۴-۷- مدل همسویی استراتژیک
مدل همسویی استراتژیک در سال ۱۹۹۳ توسط ونکاترامن و هندرسون ارائه شد. این مدل متشکل از چهار ناحیه بوده که هر ناحیه متشکل از سه مولفه، به صورت گروه های سه تایی است و می تواند طبق شکل۲-۱۰ عملا برای مشخص کردن هر ناحیه استفاده شود. این ۱۲مولفه ، باهم عمل کرده و با ایجاد اثر متقابل برروی یکدیگر، می توانند اندازه و نوع همسویی را داخل یک سازمان مشخص کنند. در ادامه به تشریح هریک از این دامنه ها می پردازیم.

فناوری اطلاعات یکپارچه سازی ساختاری کسب و کار

استراتژی فناوری اطلاعات
استراتژی کسب و کار
کنترل

دامنه
کنترل
دامنه
تناسب استراتژی
مزیت رقابتی
زیر ساخت های فناوری اطلاعات
فرایند ها

مهارت
فرایند ها
مهارت
زیر ساخت های سازمان
کنترل ساختار

کنترل ساختار
شکل ۲-۱۰: مدل همسویی استراتژیک
۲-۴-۷-۱- استراتژی کسب و کار
ناحیه بالا در سمت چپ ، ناحیه استراتژی کسب و کار نام دارد. این ناحیه از سه مولفه تشکیل شده است: دامنه کسب وکار^[۳۲] ، مزیت رقابتی^[۳۳] و راهبری امور کسب و کار^[۳۴]:

• دامنه کسب وکار که به نام محدوده بازار نیز شناخته می شود،به نوع کسب و کاری که سازمان به آن مشغول است ،محصول و یا خدماتی که ارائه می دهد، تفکیک بازار(از نظر جغرافیایی ، گوناگونی ، خریداران، ، رقابت ، ارزش ها و رسالت سازمان می پردازد.

• مزیت رقابتی شامل موضوعات و محل هایی می شود که شرکت در آن ها از لحاظ شاخص های قدرت آن موضوع یا محل ، برتری دارد. این مزیت ها مشخص کننده توان کلی شرکت برای رقابت با بقیه یازار، تصمیم مشتریان برای خرید از این شرکت و توانایی ایجاد تمایز بین محصولات و خدمات در این رقابت می باشد.

• راهبری کسب و کار بر مالکیت تمرکز دارد. این مولفه به خصوص در ایجاد همکاری تجاری و مشارکت با یکدیگر موسسات تجاری، مقررات دولتی و اثرات آن ها و همچنین استراتژی های منابع خارجی متمرکز است.

۲-۴-۷-۲- ساختار سازمانی
ناحیه پایین در سمت چپ،ناحیه ساختار سازمانی است. مولفه ها در این ناحیه ، ساختار ، فرآیندها و مهارت های اداری هستند:

• ساختار اداری متشکل است از ساختار اختیارات^[۳۵] ، مسئولیت ها و قوانین در سازمان ساختار سازمانی بالاخص به تعداد سطوح مدیریت (به طور مثال ساختار اداری)، میزان تمرکز تصمیم گیری و موقعیت جغرافیایی شرکت می پردازد، چارت سازمانی و شرح خدمات مشاغل ، مشخص کننده این ساختار هشتند.

• فرایندهای کسب وکار فعالیت هایی هستند که کسب و کار را پیش می برند. این فرآیندها میزان روندهای کاری^[۳۶] که می توانند با بهره گرفتن از فناوری اطلاعات ، مکانیزه و ترکیب شوند را مشخص می کنند.اصلاحات در فرایند های جدیدی برای پشتیبانی از استرانژی فناوری اطلاعات طراحی شوند.